"O libro negro", de Orhan Pamuk

Sempre pensei que unha das mellores cousas que se poden regalar é un libro, tanto a maiores como a nenos. A novela que vou comentar hoxe chamoume a atención cando a vin no escaparate dunha librería e chegou as miñas mans gracias ao regalo dun bo amigo non hai demasiado tempo. Así que aproveito para darlle as gracias de novo desde aquí, el sabe moi ben que para min é un dos mellores regalos. Non é unha obra recente pero si na versión que lin, traducida ao galego por María Alonso Seisdedos e Bartug Aykam para a Editorial Galaxia a finais do ano pasado. O autor é Orhan Pamuk e a novela “O libro negro”. En castelán podedes atopala en Alfaguara ou en Debolsillo en edicións de anos anteriores. A novela orixinal é de principios da década dos noventa.

Orhan Pamuk é un autor nado en Istambul en 1952. Foi galardoado no ano 2006 co Premio Nobel de Literatura. Naceu nunha familia que vivía nun barrio occidentalizado da súa cidade natal, parecido ao que aparece nalgunha das súas novelas. Comezou a estudar arquitectura, pero deixouno tres anos despois para dedicarse á literatura. En 1977 graduouse no Instituto de Periodismo da Universidade de Istambul, pero nunca chegou a exercer. Entre 1985 e 1988 viviu en Nueva York, traballando como profesor na Universidade de Columbia. A súa carreira como escritor iniciouse a finais dos setenta. A súa primeira novela apareceu en 1982 pero comezou a ter importancia internacional con “El astrólogo y el sultán” (1985). Consagrouse con “Me llamo Rojo” (1988), unha historia de misterio, amor e reflexión filosófica que transcorre na súa cidade natal no século XVI. Foi levado a xuízo en 2004 por unhas declaracións nas que segundo acta “insultaba e debilitaba a identidade turca”, ao ano seguinte reafirmouse nas súas palabras e o proceso foi abandonado un ano despois. É un personaxe polémico no seu país (admirado por uns e traidor para outros) pola súa postura ante o problema armenio e kurdo en Turquía, defendendo os dereitos humanos. Por estas cuestións viuse obrigado a abandonar o país un tempo. Xa en 1995 fora xulgado xunto con outros escritores por ensaios nos que criticaba ao goberno pola súa política contra os kurdos. En 2007, tras recibir algunhas ameazas de morte, abandonou de novo o seu país. Un dos seus primeiros éxitos literarios internacionais foi a obra comentaba hoxe, “O libro negro”. É o primeiro turco que recibe un Premio Nobel, segundo a Academia como un escritor que “na busca da alma melancólica da súa cidade natal, atopou novos símbolos para reflectir o choque e a interconexión das culturas”. As súas obras foron traducidas a máis de corenta idiomas. A última, polo momento, é “El museo de la inocencia”, do ano 2008.

“O libro negro” céntrase nun personaxe na busca de outros dous e algunhas cousas máis, é unha viaxe pola cidade de Istambul, de día e de noite, unha busca non so de dúas persoas, senón da propia identidade do protagonista, do sentido da súa vida e dos seus obxectivos na mesma. Múltiples historias, situacións e lugares irán aparecendo ao longo desta case desesperada busca, ademais de gran cantidade de referencias históricas, culturais, relixiosas, sociais... Un conglomerado de cousas, de elementos ben engarzados e cunha reflexión de fondo entre a tradición e a modernidade dunha sociedade como a do nacemento do autor.

O protagonista é Galip que de repente un día descobre que a súa muller, Rüya, desapareceu. Ademais flota no aire a posibilidade de que o abandonase e marchara con Cêlal, un famoso cronista periodístico que ademais é primo do mesmo Galip. Recorre a cidade investigando, buscándoos, sobre todo a ela, días e noites cheos de aventuras personaxes e situacións estrañas. Tanto é así que incluso chega a tomar a identidade de Cêlal, vivindo na súa casa medio escondido e chegando a escribir as crónicas semanais que este publicaba. Galip é avogado, abandonado pola muller á que adora e que so lle deixa unha breve carta de despedida. Durante un tempo tenta manter a desaparición en secreto, dicíndolle á familia e amigos que está enferma, pensando que a atopará antes de ter que contar a verdade. Durante a súa busca relacionarase con gran cantidade de personaxes, cada un coa súa historia, relacionada sempre co pasado, o presente e o futuro da sociedade turca, vivindo nunha continua confrontación entre o mantemento das tradicións e a entrada da modernidade. Fascinante, por exemplo, a historia do fabricante de manequíns que reflicten aos propios habitantes de Istambul e que ninguén quere poñer nas súas tendas.

Outro dos protagonistas, as veces máis que o propio Galip, é a cidade de Istambul. Recorrerá as súas rúas, coñecerá as súas xentes e tratará con todo tipo de persoas e visitará todo tipo de barrios, dándonos así o autor unha imaxe completa da capital turca. A través dela coñeceremos a historia do país, os seus cambios, os seus edificios, a súa memoria, evocando grandes momentos do pasado. A novela está chea de anécdotas, de historias, de personaxes, de voces que nos axudarán quizais a entender algo mellor unha sociedade e un país non demasiado coñecido por nós. Quizais este sexa un dos problemas para chegar completamente á historia que nos conta Pamuk, polo menos para min, o case completo descoñecemento dunha sociedade, dun país e dunha historia que son un dos núcleos centrais da novela. Iso si, quedoume unha sensación algo triste sobre a cidade, dando unha imaxe un tanto sórdida, escura, sucia e decadente da mesma. Un recurso para axudar aínda máis á gran tristeza, soidade e intranquilidade que sente o protagonista no seu percorrido por ela.

O periodismo, a súa función, a forma de traballar, a súa repercusión e importancia dentro da sociedade é outro dos elementos fundamentais da historia. Podemos chegar a reflexionar non so sobre o que nos din as crónicas que aparecen dentro da historia, senón tamén sobre o que é ou debería ser o periodismo e o periodista dentro dunha sociedade como a actual. O autor irá alternando case desde o principio entre a historia contada por Galip e os artigos de opinión publicados por Cêlal, aínda que chegará un momento no que non teremos demasiado claro quen é o autor dos mesmos, se son os seus antigos artigos ou son os novos escritos por Galip para manter o misterio da desaparición.

A linguaxe usada é case poética, fascinante en moitos momentos e conseguindo que sexa dura en outros gracias a ese ton usado. Hai situacións que te golpean como se as palabra foran un mazo e outros nos que na evocación conseguida fai que sufras tanto ou máis que o protagonista. É unha novela de amor, Galip non se ve capaz de vivir sen a súa amada Rüya, que tanto lle custou conseguir e fará calquera cousa para atopala, enfrontándose incluso aos seus propios medos.

É a primeira novela que leo deste autor e a verdade é que me gustou bastante. Por un lado polo estilo e a forma de escribir e por outro porque a historia de Galip a verdade é que te vai atrapando pouco a pouco, a medida que vai camiñando polas rúas nesa busca que o levará por camiños, lugares e persoas insospeitadas, levándoo a facer cousas das que el no se cría capaz en absoluto. Nalgúns momentos, poucos, fíxoseme algo árida, quizais por esa falta de coñecementos que teño sobre o país, a súa historia ou a súa forma de vida, que pode facer que un pérdase un pouco e pase por riba dalgúns parágrafos (quizais volva lela nalgún momento, a verdade). Non é imprescindible ese coñecemento para afrontar a lectura, pero penso que si o é para chegar a entender perfectamente todas as intencións do autor. Aínda así a historia dese rapaz avogado medio fracasado polas rúas, tendas, locais e distintos espazos de Istambul atrapoume dunha forma que non esperaba ao principio. Hai un montón de personaxes curiosos, interesantes e sorprendentes, así como moitos momentos da historia que poderían recibir as mesmas cualificacións. Recomendada se queredes ler algo distinto e interesante, penso que merece a pena.

"Person of interest"

Volvemos hoxe ao mundo das series televisivas para comentar unha das últimas sensacións dentro das estreas americanas. Por alá está a ter bastante éxito, tanto de crítica como de público e por aquí as cadeas de pago levan un tempo con ela, e desde hai non demasiado tempo tamén se pode ver en TDT. A serie mantén o título americano en ambos casos, “Person of interest” (nalgúns países de fala hispana pódese ver como “Vixiados”) e podedes vela tanto en “Calle 13” como en “La Sexta”.

Imos dicir que orixinal non é demasiado, ten elementos de moitas outras e dalgunha película de hai uns anos, pero aínda así ten un desenvolvemento e un ritmo que fan que resulte atractiva para o espectador. Se a iso lle sumamos unha parella protagonista con bastante tirón e que chama a atención pola mistura de dous caracteres tan distintos atopámonos ante un produto moi entretido e con certos elementos que fan que destaque por riba da media. Rompe un pouco coa dinámica habitual das series de policías e das dese estilo, aínda estando relacionada con elas e ese é outro dos elementos que fan que chegue a un notable, se tivera que poñerlle nota.

Un dos elementos que xoga ao seu favor é a presencia como produtor de J. J. Abrams, un personaxe que se está a facer máis que coñecido no mundo do cine e a televisión, parece que todo o que toca achégase ao éxito. Xa son varias as veces que o seu nome aparece por este blog, “Perdidos” en televisión ou “Súper 8” no cine son dúas das máis coñecidas. Xa sexa como guionista, director ou produtor non podemos negar que é un dos personaxes de moda por aqueles lares e que empeza a ser máis que coñecido por estes porque case todo o que fai ten algo, sabe darlle un aire distinto a cousas que parecían esgotadas e está a renovar, creo eu, o mundo televisivo, sobre todo.

¿En que xénero podemos meter a “Person of interest”? Pois podemos dicir que é un thriller, unha serie de acción basicamente, coas súas persecucións, as súas escenas de loita ou de disparos, a súa intriga e case todos os elementos básicos do xénero. Pero a todo isto imos engadirlle algo máis, algo relativamente novo que é unha das cousas que lle da máis interese a cada episodio. Hai unhas semanas vimos na casa “Minority Report”, unha das películas de Spielberg que máis me gustaron por diversos motivos. A mesma centrábase no concepto de precrime, de deter aos criminais antes de que cometeran os seus actos delictivos gracias a tres personaxes que “soñaban” ese tipo de cousas antes de que se produciran. Naquel caso dos seus soños saían dúas bolas, unha co nome do asasino e outra co da vítima e con eses datos os policías tiñan que investigar para saber onde e cando ían ter lugar eses feitos. Aquí as cousas son algo distintas pero a base é a mesma, deter un posible delito antes de que se cometa.

Dous son os protagonistas principais e por aquí vai outro dos aspectos que lle dan máis interese á serie. Son dous personaxes completamente distintos, home de acción un e moito máis calmo e case eremita o outro. Arriscado e valente un, parece que nada pode paralo un e racional, case miedoso e calculador o outro. Así temos por un lado a Harold Finch, un misterioso millonario que desenvolveu no seu momento un programa informático para o goberno que controla absolutamente todo o que se fai, teléfonos, correos, cámaras, conversacións, que espía todas as vidas dos habitantes da cidade. Este programa é usado polo goberno para detectar grandes delitos ou actos terroristas, pero deixa aparte e eses son os datos que recibe Harold, outros delitos “irrelevantes”, de carácter menor pero que el non soporta que ocorran. O malo é que o programa en cuestión soamente lles da un número que terán que relacionar coa persoa, sen saber ademais se o elixido será a vítima ou o delincuente, algo que terán que ir descubrindo a medida que o investigan, son os elixidos, as “persoas de interese” que dan título á serie. Finch non sabe como solucionar estas cousas e para iso buscará a un home de acción, unha persoa especial que poida arriscar a súa vida tentando evitar eses delitos ou salvando á posible vítima. Buscando cos seus recursos informáticos descobre a John Reese, un misterioso home cun pasado escuro, exmilitar e que traballou con diversas axencias estatais como espía, asasino e algunhas cousas máis. John quere deixar atrás esa vida e vivir como se non existira. Ao principio móstrase algo reticente ante ese estraño traballo que lle ofrece, pero pouco a pouco vai descubrindo que salvar á xente é unha boa maneira de expiar as súas culpas e tranquilizar algo a súa conciencia. Non hai case nada que os deteña, Finch é todo traballo e intelixencia e John ten as mesmas características pero enfocadas de outro modo. Ao seu lado dous personaxes fixos máis que estarán a veces con eles ou na súa contra. O detective Lionel Fusco é un policía corrupto que será gañado por John para a súa causa a cambio de non metelo en máis problemas, será o seu contacto na policía, o que lle dea datos que algunhas veces non poderán conseguir ou botará unha man nas vixilancias, detencións e ese tipo de cousas. A detective Joss Carter é outra policía completamente distinta ao anterior, todo integridade, rixidez e cun alto concepto da xustiza; desde o principio dedicarase a investigar a John que sempre aparece como o home misterioso, implicado nalgúns delitos, aínda que nunca será capaz de demostrar que el sexa culpable, senón todo o contrario.

Os dous actores principais son máis que coñecidos e contribúen en gran maneira a que a serie supera a media de calidade neste tipo de producións. Os dous teñen uns papeis moi atractivos e tan distintos que a mistura entre ambos é dunha química estupenda. Por separado están moi ben, pero as escenas que comparten soben moito a nota. Un ven do cine, Jim Cazievel é John Reese. Saltou á fama coa polémica “A paixón de Cristo” e parecía que se ía instalar nun bo lugar neste medio, pero o resto dos seus papeis posteriores non confirmaron este éxito. Neste caso está moi ben no papel do home que quere reconducir a súa vida e o ofrecemento de Harold parece o modo perfecto de conseguilo. É un home torturado por esa vida anterior, da que en cada episodio iremos descubrindo algo máis ata facernos unha idea algo máis completa de como foi e como é realmente. O outro era un dos protagonistas dunha das series con máis éxito dos últimos anos, Michael Emerson, o inesquecible, misterioso e enigmático Ben Linus de “Perdidos”. Rompendo un pouco con esa imaxe de “malo” desa serie agora é completamente distinto, pero o seu papel é tan enigmático como antes. A verdade é que é un actor que enche bastante a pantalla coa súa presencia, os seus xestos, as súas caras capaces de expresar bastantes cousas en pouco tempo. Non vou negar que me gusta bastante e aquí está realmente ben, cun personaxe aínda máis enigmático que o seu colega. Ambos viven dentro da súa coraza que non quere que ninguén abra, e por moito que John investiga e vixía non é capaz de saber demasiado so seu misterioso xefe.

Outro elemento de interese da serie, os pasados dos dous protagonistas. Quizais máis claro o de John ou algo máis esperable e tópico, aínda así, como xa dixen, en cada episodio saberemos algo máis del e haberá algunhas sorpresas. Moito máis enigmático é o pasado de Harold Finch. Saberemos desde o principio que é o alma e creador do programa que nos vixía e que lle da os datos, pero non sabemos cal é a orixe desa enorme fortuna que fai que case nada poida poñérselles por diante, medios non é o que lles falta en ningún momento. Camiña con dificultade e algo ladeado, pero tamén sabemos porque o vimos en episodios anteriores, que non sempre foi así. Algo pasou, tanto a el como ao seu socio, que fixo que el tamén quixera desaparecer do mundo e vivir oculto, dunha forma misteriosa e sen que ninguén saiba quen é e a que se dedica. Estes datos do pasado son o fío condutor de toda a serie, o elemento común que como digo fai que esteamos máis pendentes e interesados.

Gústame bastante, en ningún momento decae o alto ritmo e esa intriga (aínda que a veces o sospeites) de non saber ata mediado o episodio se o elixido é a vítima ou o delincuente fai que a sigas con interese, porque vas descubrindo as cousas ao mesmo tempo que os dous protagonistas. A isto lle sumamos esa historia dos seus pasados que imos coñecendo pouco a pouco. As escenas de acción están sempre presentes máis dunha vez ao longo de cada capítulo, ben feitas e con bastante tensión. Como dixen ao principio non ten demasiados elementos innovadores pero ten suficiente intriga e ritmo para asegurar o entretemento nos pouco máis de corenta minutos que dura. Xa mencionei algunha vez a cualificación para algunhas de “serie de palomitas”, penso que esta está algo por riba, amena, entretida e tensa. Espero que vos guste.

E de paso, sabemos que programas informáticos parecidos existen, un pouco arrepiante, ¿non?

"Diario de inverno", de Paul Auster

Parece que pouco a pouco, aínda que moi lentamente, algo está a cambiar no panorama editorial no que se refire aos formatos dixitais e os propietarios de ebooks. Ven isto a conto da novela que vou comentar hoxe, xa que apareceu case quince días antes nestes formatos que en papel, e ademais a menor prezo do que ten neste momento. Creo que este tipo de ofertas poden animar pouco a pouco á xente a tomar en consideración esta xa non tan nova tecnoloxía á hora de ler. Xa sabedes por outros comentarios que eu son usuario de libros dixitais desde hai case dous anos e sigo a pensar que é un dos aparatos máis cómodos e útiles que podemos atopar neste momento. Non hai demasiado lía un artigo no que falaba de que os usuarios destes ebooks lían moito máis que antes de telos, o que da unha idea de por onde poden ir os tiros en non demasiado tempo. Foi un dos regalos máis comprados nas pasadas festas e coñezo a pouco xente que unha vez que ten un nas súas mans non cambie o punto de vista que tiña sobre os mesmos. Volvendo ao tema do libro de hoxe, non so apareceu en formato dixital antes que impreso, senón que tamén o fai antes no noso país que no de nacemento do autor, o que da unha idea do ben que se venden as súas novelas por estes lares, máis apreciado e considerado en Europa que en Estados Unidos. A obra de hoxe é “Diario de inverno”, de Paul Auster, dispoñible desde hai un mes máis ou menos como ebook e en papel desde hai uns poucos días. En castelán na súa editorial habitual, Anagrama, pero tamén se publica simultaneamente en galego, editada por Galaxia, que é a que nos deixou case todas as súas últimas novelas.

Cando vin que había novela nova de Auster quedou anotada nas que tiña que conseguir en canto aparecera. A verdade é que é un deses autores que estarán sempre entre os primeiros nas miñas preferencias, todas as súas novelas (unhas máis que outras evidentemente) gustáronme moito, sempre teñen algo que dicir, algo sobre o que reflexionar, algunha idea que fará que lle deas voltas canto remates a lectura e, ao mesmo tempo, unha marabillosa forma de xogar coas palabras, de escribir, un estilo que sempre me sorprende e que non deixa de chamarme a atención. As súas novelas e consideración parecen estar moito máis altas en Europa que no seu país de orixe e esa é a razón de que apareza por aquí moito antes que por alá. A súa anterior novela apareceu comentada xa aquí, “Sunset Park”, unha das que máis me gustaron, sobre todo tendo en conta que a anterior, “Invisible” non estará entre as miñas favoritas. Como non hai demasiado que apareceu por aquí vou aforrar a recensión biográfica porque ademais neste caso no seu lugar o recomendable é dicir que leades esta nova obra, será unha forma moito mellor de coñecelo que o que eu poida poñer aquí. En canto apareceu na páxina onde merco algúns libros non fun capaz de resistirme nin esperar, merqueina hai uns días antes de que aparecera e ao pouco tempo xa a tiña no meu Kindle, lista para ser lida e, sobre todo, disfrutada, porque me encantou.

“Diario de inverno” non é exactamente unha nova novela de Auster, senón que é Auster en estado puro, moito máis do que podemos atopar en calquera das súas obras anteriores. Non estamos ante unha historia de ficción, con personaxes creados polo autor e con situacións inventadas. Neste caso será Paul Auster o que nos falará de si mesmo, da súa vida, das súas cousas, dos seus medos, alegrías, tristezas e un montón de cousas máis. Non estamos ante unha biografía nin unha historia da súa vida, tampouco ante unhas memorias exactamente, non é demasiado sinxelo de clasificar, porque ten elementos de todo isto que mencionei e algunhas cousas máis.

“Pensas que nunca te vai pasar, imposible que te suceda a ti, que es a única persoa do mundo a quen nunca ocorrerán esas cousas, e entón, unha por unha, empezan a pasarte todas, igual que lle sucede a calquera outro.

Os teus pes descalzos no chan frío canto te levantas da cama e vas á fiestra. Tes seis anos. Fóra cae a neve, e no xardín as polas das árbores están a poñerse brancas”

Auster parece pensar que está na última etapa da súa vida, que chegou o inverno da mesma (daí o título), que unha porta pechouse e outra, quizais a última vaise abrindo pouco a pouco. Preguntándose cantas mañás lle quedan empezará a recordar momentos da súa vida, uns moi importantes e outros quizais máis anecdóticos, pero todos eles teñen que ver co que é neste momento. É unha historia sobre todo de sensacións, de impresións, de cambios, do seu traxecto e o seu camiño pola vida que considera que, ao fin e ao cabo, non é demasiado distinto do que poden percorrer o resto das persoas. Conta que a idea para este libro apareceu hai uns dez anos, nun dos peores momentos da súa vida. Sufriu un ataque de pánico que foi un susto realmente grande e que o deixou máis que pensativo, sen saber moi ben por que. Varios feitos influíron, pero foi días despois dalgúns deles e nunca lle atopou unha explicación racional. A súa nai morreu de forma repentina, semanas antes tivo un grave accidente de coche en compañía da súa familia e varios problemas físicos tras unha viaxe promocional a Dinamarca. Estas e algunhas cousas máis fóronse xuntando sen que el fora demasiado consciente ata chegar a unha situación que le resultou violenta e aterradora, percibindo que algo estaba a cambiar dentro del, pero aínda hoxe e tras escribir este libro non o entende completamente. Esta nese momento da súa vida no que te fas maior e pásanche cousas que non entendes demasiado ben, quizais usando moitas veces esa frase que di “é que antes eu non...”

Imos coñecer os seus traumas, as súas debilidades e medos vistos sempre a través das experiencias da súa vida pero sempre contado desde unha segunda persoa que o lector sabe que é o mesmo Auster, pero iso dálle unha certa distancia á hora de contar as cousas, case máis como unha testemuña que como o protagonista de todas esas cousas que van pasando, como se véndoas desde fóra lle resultara máis sinxelo contalas. A verdade é que é unha especie de biografía non exactamente de feitos, senón máis de sensacións, de como as cousas influiron non so na súa forma de ser, senón tamén na súa forma de ver e afrontar a vida. Algunhas máis serias e profundas que outras. Cousas da súa infancia e dos seus pais, sobre todo da súa nai. As súas primeiras experiencias sexuais que o levaron na adolescencia a bater “o record americano de masturbación entre 1961 e 1962, categoría masculina” e irán aparecendo todas as mulleres da súa vida. A súa complicada relación coa que sería a súa primeira esposa e a aparición na mesma de Siri Hustvedt, a súa actual parella e fundamental na súa vida. Leremos un listado dos máis de vinte apartamentos, pisos ou casas nas que viviu ao longo deses 64 anos, como eran, pero sobre todo as sensacións que veñen á súa mente cando as recorda. Coñeceremos moitos dos momentos máis complicados da súa vida, a morte dos seus pais, do seu padrastro ou doutros familiares máis ou menos directos e como as foi afrontando e que supuxeron para el. Os anos que viviu en Francia, as súas viaxes, que lle levou a escribir...moitas cousas concentradas en algo máis de duascentas páxinas. Un libro sobre os bos momentos e a dor que sentiu e sente vivindo dentro do seu corpo.

Xa dixen que disfrutei enormemente da lectura. Non creo, como din algunhas críticas, que sexa unha obra para fans de Auster. É evidente que si un é o seu seguidor e le o libro descubrirá moitas cousas sobre el, pero tamén verá, como se podería supoñer, canto da súa vida hai nas súas novelas, cantos personaxes son el mesmo ou algunhas das persoas que apareceron en diversos momentos da súa vida. Quizais incluso poida axudar a entender moito mellor algunhas das chaves das súas historias. É, penso eu, un relato valente onde case se desnuda en moitos casos ante o lector (ou ante si mesmo) contando momentos realmente dolorosos da súa vida, pero sobre todo contándonos como se sentiu, que sensacións tivo no seu corpo e na súa cabeza ante todos eses momentos. Para os que non tiveran contacto coa súa obra creo que é unha boa maneira de empezar a facelo, non penso que sexa imprescindible ter lido algunha para poder entender e disfrutar desta historia que pode facernos reflexionar sobre moitos aspectos das nosas vidas e de como afrontamos certas cousas, descubrindo que a gravidade coa que vemos algunhas a veces debería de ser menor e valorar realmente as cousas importantes. A min gustoume moito e non creo que tarde demasiado en volver a lela, fíxoseme demasiado curta e creo que gañarei algo máis cunha segunda lectura. Recomendable para todas e todos, seguro que ten algunha cousa que dicirvos. Deixo este comentario cunha das frases que máis quedou na miña cabeza, unha idea que deixa escrita e logo explicará, pero para poder entendela completamente teredes que lervos este “Diario de inverno”: “Hai que morrer inspirando amor (se se pode).

"Todo oscuro, sin estrellas", de Stephen King

Teño varias novelas pendentes de comentario, pero ultimamente entre unhas cousas e outras non me queda demasiado tempo e a lista vai crecendo. Esta de hoxe é das que rematei máis recentemente e non lle tocaría aínda,pero como garda unha certa relación nalgúns aspectos coa inmediatamente anterior parecíame oportuno comentala xa, antes de que houbera demasiado espacio entre elas. Digo so unha certa relación, hai unha gran distancia entre ambas ao mesmo tempo, pero si un elemento común en canto ao plantexamento argumental no que se refire a poñer a persoas máis ou menos normais, cotiáns, nunha serie de situacións que poden levalos a comportarse de formas inesperadas non so para o lector, senón tamén para os mesmos protagonistas dos relatos. Claro que no caso de “Cara B” falamos dun autor novel e que escribe en lingua galega e no comentario do de hoxe estamos ante un dos máis coñecidos autores de literatura fantástica e de terror dos Estados Unidos, Stephen King. Xa digo de antemán que non é en absoluto unha comparación, non teñen nada que ver case en ningún sentido, pero si no que acabo de mencionar, ambos son dous libros de relatos breves que levan a xente normal a situacións inesperadas e ante as que reaccionarán de modo violento e lonxe do que poden ser na súa vida diaria.

“Todo oscuro, sin estrellas”, publicada en el 2011, é de momento a última novela de Stephen King publicada en España. De novo unha colección de relatos máis ou menos curtos, catro compoñen o volume neste caso, que sigo a pensar que é un dos lugares nos que mellor se move este autor. Con isto non quero dicir que as súas novelas longas non estean ben, pero estas coleccións de contos soen ser as que máis me gustan. Non é a primeira vez que King aparece por aquí, xa dixen nalgún momento que o xénero fantástico e de terror era un dos meus favoritos e penso que neste campo é dos que máis me gustan, aínda que nos últimos anos, sobre todo as súas novelas longas, están a ser algo menos interesantes. Como xa apareceu por aquí nun par de ocasións non vou deixar recensión biográfica, que ademais estendería demasiado este post. A súa última novela longa, “La cúpula”, gustoume bastante, salvando un final que non me convenceu demasiado. Tras esta teño pendente aínda unha colección de contos, “Después del anochecer” (2010) e polo momento en castelán esta de hoxe é a última. En breve chegarán as súas dúas últimas novelas publicadas en Estados Unidos, “11/22/63” e “Mile 81”.

Catro historias compoñen esta novela de algo máis de catrocentas páxinas, evidentemente non son relatos curtos, pero tampouco demasiado longos e xa vos digo que a intensidade e tensión dos catro farán que os rematedes case sen darvos conta. Como case sempre consegue atrapar ao lector e transmitirlle a tensión que sofren os protagonistas, facendo que case non sexa un capaz de deixar a historia ata coñecer o final das situacións, non é sinxelo deixalas á metade. So nunha delas hai un compoñente que podemos considerar fantástico que rompe un pouco coa liña das demais. As tres restantes son arrepiantes precisamente pola súa verosimilitude, porque parecen a ollos do lector como algo completamente posible e incluso real, algo que podería pasarlle a calquera en calquera momento da súa vida, é máis, a algúns e algunhas pasaríanlle cousas parecidas ou iguais.

“1922” é a historia de Wilfred Leland James, a súa muller Arlette e o seu fillo Henry. O título fai referencia ao ano no que transcorre a historia e se desenvolve na típica granxa americana da época da depresión. James é o dono da pequena granxa cos problemas económicos do momento, unha pequena explotación que vai sobrevivindo a duras penas, con moito traballo e poucas satisfacións e con moi pouco tempo para disfrutar realmente da vida. Leva varios anos casado con Arlette, dona dunha extensión de terreo pegada á granxa do seu home. Ela quere vendela a unha compañía que instalaría un matadoiro,vender o resto da granxa e que todos marchen á cidade, para levar unha vida algo menos complicada. James non quere ver iso e pouco a pouco vai convencendo ao seu fillo de que a súa nai non é boa, de que o que ela quere non é bo e que a única solución que teñen para evitar marchar é asasinala. Unha noite cometen o brutal asasinato e tiran con ela a un dos pozos que teñen nas súas terras. Aquí empezará unha espiral de intranquilidade, pesadelos, visións e torturas ante o que fixeron que vai levalos a un final quizais esperado, pero brutal.

“Camionero grande” está protagonizado por Tess, unha máis ou menos coñecida autora dunha saga de novelas de investigación protagonizadas por unha serie de mulleres que forman o “Club da Calceta de Willow Grove”. Ademais de escribir frecuentemente é invitada a dar charlas en clubs de lectores e lectoras coa única condición de que non deben estar demasiado lonxe da súa casa, non lle gusta demasiado pasar a noite fóra, deixar so ao seu gato e viaxar distancias demasiado longas. Recibe unha invitación firmada por Ramona Norville para que vaia a dar unha das súas charlas ao club que dirixe na biblioteca do seu pobo, Chicopee. A cantidade que lle pegan é superior ao normal e o pequeno pobo está moi preto da súa casa, tanto que pode ir e volver no mesmo día no seu propio coche. A charla é un éxito pero cando vai emprender a viaxe de volta a señora Norville suxírelle que programe no seu GPS un atallo que fará que chegue moito antes. Pero algo pasa, un pequeno accidente detén o seu coche, e un camioneiro que en teoría para con idea de axudala acaba violándoa brutalmente e deixándoa por morta nunha tubería. Cando esperta o asco, a vergoña e a desesperación apodéranse dela, non sabe se denuncialo ou non, ademais de outras cousas que descobre no seu momento. ¿Como reaccionará ante todo isto e as cousas que atopa?...

“Una extensión justa” é a que ten ese compoñente fantástico que fai que se separe da tónica das demais. Dave Streeter é un home de idade media ao que lle diagnostican un cancro terminal. Paseando un día atopa un pequeno posto ambulante cun home algo peculiar como vendedor. Para a falar con el e sen saber moi ben por que cóntalle a súa vida e o seu problema. Este lle di que é vendedor de “extensións xustas”, algo que Dave non entende demasiado ben ata que lle ofrece unha “extensión de vida”, dos menos de seis meses que lle quedan a máis de quince ou vinte anos; iso si, non por un prezo, senón a cambio de algo ou máis ben neste caso de alguén. Dave enseguida pensa en venta de almas e esas cousas, sería o esperable, pero non, o prezo é “simplemente” pasarlle a súa mala sorte a alguén que odie, que outra persoa sufra no seu lugar e Dave poida ter unha vida plena e feliz. ¿Atopará o protagonista a alguén para poder gañar eses anos? Teredes que lelo se queredes sabelo.

“Un buen matrimonio” para min é un dos máis inquietantes. Darcy Madsen é unha muller normal, sen nada que destaque nin para ben nin para mal. En certo momento da súa vida coñece a Bob Anderson, un contable e afeccionado á numismática. Tras un tempo de relación casan e van levar unha vida máis ou menos feliz, terán dous fillos e todo parece ir de marabilla. Pero un día Darcy descobre un tremendo e escuro segredo do seu marido, unha sospeita que vai converterse unha dura realidade coa que non sabe se podería convivir. O seu marido é un dos asasinos en serie máis buscados dos Estados Unidos. ¿Que vai facer Darcy agora?

Catro historias que te atrapan desde o principio, porque a idea central está aí desde as primeiras liñas, sen demasiados detalles anecdóticos. Todos eles nese habitual estilo de King que sabe enredar ao lector e non soltalo ata que a historia remata, algunhas veces cun suspiro de alivio e outras con algo de angustia, cunha acción continua e centrada nas historias dos catro protagonistas. Sigo pensando que o relato de extensión curta ou media é onde máis cómodo se atopa, ten novelas longas (algunhas moi longas) que tamén me gustaron moito, pero con estes outros é cos que máis disfruto. Sempre teñen algo novo, algo interesante, algo distinto que fai que non poidas deixalo ata que remata a historia, que case sempre te deixa un bo sabor de boca, así que vas a pola seguinte. No epílogo final comenta que xurdiron de noticias de prensa, de situacións vividas por el e da observación da realidade. Recomendable, creo que vai gustar aos afeccionados a este tipo de relatos, pero creo que os que non o son tamén poderán pasalo ben coa lectura.

"Cara B", de Ignacio Silva

Non hai moito tempo que chegou as miñas mans o libro que vou comentar hoxe e foi unha lectura que me sorprendeu gratamente. Non falo estritamente de novela porque é un conxunto de tres relatos máis ou menos curtos dentro do mesmo volume, cunha certa conexión entre eles que é a que lle da título ao mesmo. É un novo autor dentro do panorama literario en lingua galega e, polo que teño lido dáme a impresión de que promete bastante. Gustoume moito na forma de traballar a técnica narrativa, con algunhas innovacións curiosas e sorprendentes que me chamaron moito a atención, unha forma de contar as historias que ademais non é similar nos tres relatos e que parece que pode aportar algo a un xénero narrativo onde non é sinxelo facer cousas novas e, ao mesmo tempo, atrapar e agradar ao lector. O autor é Ignacio Silva e a novela titúlase “Cara B”, publicada en Edicións Xerais de Galicia en febreiro do 2011.

José Ignacio Silva Reguera, nado en Carballo (A Coruña) en 1978. É licenciado en Dereito pola Universidade de A Coruña. Recibiu varios premios como narrador cos seus relatos. En 2006 o Premio Gzcrea na modalidade de relato, convocado pola Dirección Xeral da Xuventude e Solidariedade pola historia titulada “Alén dos sentidos”. Con “Catro esquinas” gañou o Premio Ourense de Contos para a Mocidade en 2008, convocado pola Casa da Xuventude e a Agrupación de Libreiros de Ourense. O seu relato “Tic-Tac” foi segundo premio do Certame Os Viadutos en 2008, convocado pola Concellaría da Xuventude de Redondela. Nese mesmo ano gañou a sétima edición do Certame Literario Valle Inclán, convocado en A Pobra do Caramiñal pola Asociación de Amigos do Museo Valle Inclán coa novela curta “Cela aberta”. En 2009 foi gañador do II Premio de Novela Curta Cidade Centenaria, convocado polo concello de Riveira con “Vertixes” e do II Premio de Micronovela Concello de Soutomaior por “Escintileos”. “Cara B” recolle as súas tres novelas premiadas e é a primeira obra súa que aparece na colección Xerais Narrativa.

Este libro reúne eses tres relatos premiados nalgúns dos máis importantes concursos que se convocan en Galicia e en galego nestes momentos, un dato a ter en conta. A súa lectura pode darnos unha idea do que Ignacio Silva pode aportar a partir deste momento á narrativa galega. Tres historias completamente distintas, pero todas elas relacionadas por unha serie de aspectos, tanto técnicos no que se refire á forma de narrar como argumentais, no que se refire á situación á que chegan os protagonistas dos mesmos e como reaccionan ante ela. Son relatos curtos, pero en todos eles o protagonista central vai atoparse nunha situación límite que fará que reaccionen de maneiras que nin eles mesmos esperan, actuando dunha maneira que non parece corresponderse co que en realidade son ou coa súa actitude diaria ante a vida. Estas situacións farán que saia deles unha parte escondida e escura, algo que está moi dentro do seu interior e que so aparece cando están ante algo co que nunca pensaron que ían ter que enfrontarse. De aí o título, esa cara B que posiblemente todos temos, pero que ao mellor non aparece en ningún momento ao longo das nosas vidas, ou si, iso nunca se sabe porque non sabemos que nos deparará o día de mañá.

“Cela aberta” é un relato moi breve. Vainos contar a historia dun home racional, un intelectual que vai verse pechado unha cela por cuestións políticas. Os seus captores xogarán con el como se fora un rato de laboratorio, levándoo a extremos que nin el mesmo podería imaxinar.

“Vertixes” céntrase nunha historia de amor e desamor, Daniel e Ana son os protagonistas da mesma. Contada dunha forma que ao principio pode desconcertar un pouco, alterando o tempo da narración e con continuas idas e vidas do presente ao pasado, descubriremos como nace, se desenvolve e remata esa relación.

“Escintileos” é a terceira narración do conxunto, unha historia de violencia, gardas civís, enfermos mentais e algunhas cousas máis. Contada tamén dun xeito orixinal e algo desconcertante tamén ao principio, chea de segredos e lugares escuros e cuns personaxes tan escuros como a trama.

Non podo dicirvos cal dos tres gustoume máis porque todos teñen algo que os fai especiais e distintos a moitas das cousas que teño lido ultimamente. Destacaría, sobre todo, a orixinalidade á hora de narrar, rompendo a liña habitual do relato e facendo que o lector teña que poñer un pouco máis da súa parte do que pode ser habitual nunha serie de relatos curtos. Iso non quere dicir que sexan complicados ou difíciles de entender, en absoluto, pero precisamente é necesaria a colaboración do lector para levalos a bo porto. Quizais o máis simple nese sentido sexa o primeiro, pero non por iso está por debaixo dos demais, en absoluto, aínda agora cando recordo a súa lectura póñenseme os pelos de punta e as sensacións que me deixa son bastante desacougantes, por dicilo dalgunha maneira. Todos teñen máis dun elemento que lles da unha certa orixinalidade, sobre todo, como dixen, pola forma de contar as historias. De todos modos podo garantir que a lectura de calquera deles non vos vai deixar indiferentes. Son historias negras, escuras, violentas e ao mesmo tempo bastante racionais, comprensibles e case cotiáns. É difícil non poñerse na pel dos protagonistas e pensar que reaccionaríamos dalgunha outra maneira. Sempre é sinxelo dicir “eu non faría iso”, pero é máis complicado pensalo con frialdade e ser capaz de poñerse de verdade nesas situacións límite que poden levarte a facer cousas das que non te crerías capaz en absoluto.

O estilo é directo e ao mesmo tempo moi sensitivo, é moi fácil imaxinar as situacións, sentir o mesmo que senten os personaxes e sufrir case o mesmo que pasan eles. A dureza das historias queda perfectamente reflectida nas palabras, nos recursos que usa o autor para comunicar eses sentimentos e todos eles chegan perfectamente ao lector, chegando a poñer os pelos de punta en máis dunha ocasión, sen chegar en ningún momento a situacións esaxeradas ou que poidan parecer incribles, quizais iso é o que lle da máis dureza ás historias.

Un novo autor dentro do panorama das letras en galego, para min unha lectura recomendable en varios sentidos. As historias merecen a pena, a forma de contalas gustoume moito e a súa brevidade axuda a darlle aínda máis intensidade. Espero ler pronto algunha cousa máis de Ignacio Silva, creo que non me vai decepcionar. Hai uns días, vendo unha serie de televisión, escoitei esta frase, que se pode aplicar perfectamente a calquera destes relatos: “Afortunado é o home que nunca tivo que enfrontarse ao que realmente é capaz de facer”.

"El viajero", de Gary Jennings

O autor da novela que vou comentar hoxe xa apareceu por aquí en varias ocasións, así que, de momento, é o que máis se repite nos meus comentarios. As súas novelas, dentro do xénero histórico e de aventuras, son sempre sinónimo de entretemento misturado con unha gran cantidade de datos moi ben metidos dentro da historia. Todas as súas novelas son moi amenas e, ao mesmo tempo, aportan ao lector unha boa cantidade de información, froito dunha gran labor de investigación pola súa parte, sumado ademais ao intento que realizou sempre por coñecer os lugares nos que se desenvolven as súas historias. Agora, de toda a súa produción, so me queda unha das súas novelas por ler, algo que me da un pouco de pena, porque era ao que acudía sempre que quería garantir unha boa historia. O autor do que falo é Gary Jennings e neste caso a novela é “El viajero”, publicada orixinalmente en 1984 (é a súa segunda novela) e reeditada no 2006.

Gary Jennings é un autor estadounidense. Naceu en 1928 en Buena Vista, Virginia. Parece que tivo unha vida curiosa, aínda que non hai moitos datos biográficos sobre el. Viviu en Nueva Jersey e graduouse na escola superior pero posteriormente non recibiu unha educación formal, senón que se converteu en autodidacta. Aos 17 anos traballou como mensaxeiro nunha empresa de publicidade e co tempo e as súas dotes rematou como executivo de contas. Serviu na guerra de Corea como reporteiro e concedéronlle a Estrela de Bronce, sobre todo polo traballo realizado en favor dos orfos de guerra. Cando volveu seguiu dedicándose á publicidade. Pero sempre quixo ser escritor, polo que a deixou e empezou a escribir a tempo completo. Marchou a vivir a México, onde pasou 12 anos recollendo información e escribindo a novela que comento. As súas novelas fixéronse moi famosas polos seus detalles históricos. Fixo grandes traballos de investigación antes de escribilas. Ademais do tempo que pasou en México recollendo información para varias novelas sobre os aztecas tamén viaxou aos Balcanes (viaxe do que sae a novela que comento hoxe, sobre as viaxes de Marco Polo) e pasou uns anos viaxando en compaña de varias compañías de circo mentres escribía “Lentejuelas”, unha novela sobre dous soldados que ao rematar a Guerra de Secesión empezan a traballar nun circo. Tamén é autor de varias novelas e relatos que podemos incluír dentro do xénero xuvenil publicados entre 1962 e 1975, que foron as súas primeiras obras. A serie de novelas sobre os aztecas está formada por tres libros, dous son completamente del e o terceiro foi publicado tras a súa morte, baseada en textos seus pero rematada por outro autor. “Azteca”, publicada no ano 1980 é a primeira, “Otoño Azteca” de 1998, é a segunda e esa terceira que non é enteiramente súa, “Sangre Azteca” é do 2002. Ademais das mencionadas outra das súas novelas, do ano 1992, titúlase “Halcón”, de tema histórico tamén. Morreu no ano 1999. Todas as súas novelas podedes atopalas na Editorial Planeta.

“El viajero” vainos contar a historia do famoso viaxeiro Marco Polo. En algo máis de mil páxinas asistiremos a todas as aventuras que pasou este personaxe na súa viaxe desde Venecia ata os confíns de Asia, chegando á India, entre outros moitos lugares. Para a súa redacción, ademais dun gran traballo de investigación e recompilación de datos, Jennings realizou persoalmente boa parte da mesma viaxe que realizou o personaxe orixinal. Marco Polo, un personaxe histórico nacido en 1254 e que faleceu en 1324, comerciante e explorador veneciano que xunto co seu pai e o seu tío realizou unha das primeiras viaxes de occidentais pola ruta da seda da China. Cando volveu desta viaxe, e tras unha batalla contra Xénova, foi apresado e en teoría, durante a súa estancia en prisión dictou a un tal Rustichello de Pisa as memorias da súa viaxe. Esta obra foi publicada no seu momento baixo o título de “Descripción del mundo”, tamén coñecida como “El Millón” ou simplemente como “Los viajes de Marco Polo”. Este foi escrito orixinalmente en provenzal e foi traducido a case todas as linguas europeas. O orixinal perdeuse, e consérvanse varias versións da súa tradución, en moitos casos contraditorias. Estas memorias foron consideradas por moitos contemporáneos como algo fantásticas e cheas de mentiras. No seu leito de morte, a familia de Marco pediulle que confesase que mentira, algo ao que se negou dicindo que so contara a metade do que realmente vira.

Pois isto é o que vai facer Jennings en “El viajero”, contar todo aquilo que Marco Polo non contou no seu libro orixinal, todas esas historias que o protagonista non chegou a contar no seu momento para que non o chamaran mentireiro e fantasioso. Así comeza a novela, co protagonista xa ancián falando co personaxe que transcribiu o libro inicial, dicíndolle que agora vaille contar absolutamente todo o que pasou nas súas viaxes para que el despois poida convertelo nunha novela cun protagonista ficticio, porque si xa é considerado mentireiro polo libro anterior, máis lle choverían as críticas agora que se decide a contar a historia completa e verdadeira. Empeza a historia na súa Venecia natal, cun Marco neno baixo a tutela dos seus criados, a súa nai morreu e o seu pai está de viaxe, así que crece nun ambiente onde o que menos hai é orde e disciplina. A súa familia de comerciantes xa é rica, e iso fai del un neno consentido, mimado e que cre que pode facer absolutamente todo o que lle veña en gana. Durante os seus anos de infancia e adolescencia métese en varios problemas, un deles lévao á cadea e a ser condenado ao desterro. Nese momento volven o seu pai, Nicolás, e o seu tío, Mateo, da súa viaxe por Oriente cunha carta do Khan Kublai para o Papa na que lle pide sacerdotes e xente ilustrada para que volvan con eles ao gran Imperio Mongol. Así que vistas as circunstancias nas que está o seu fillo terán que levalo con eles nesa nova viaxe ata a capital do imperio do gran Kublai. Tras moitas aventuras chegará a ser conselleiro do Khan e incluso o seu emisario en distintos destinos do vasto imperio, coñecendo a todos os pobos do momento, tratando e convivindo con eles. Este servizo ao gran gobernante mongol durou aproximadamente uns dezasete anos.

No estilo habitual deste autor asistiremos primeiro a eses anos de adolescencia de Marco, as súas aventuras e desventuras que o levarán a caer en desgraza diante do goberno de Venecia e provocarán a súa case obrigada saída co seu pai e o seu tío na embaixada destinada á capital do imperio mongol. A viaxe é longa e durante a mesma tomará contacto con gran cantidade de pobos, civilizacións, formas de vivir, paisaxes..., todo isto será retratado con perfección polo autor. Ademais sempre sen ser demasiado pesado nin descritivo, como sempre é capaz de introducir todos estes datos e situacións dentro do argumento, actuando cos personaxes principais e todos os que xirarán ao redor deles. Así chegará a coñecer al gran Khan Kubilai, o gran gobernante do interminable imperio mongol. Marco é un home arriscado e valente, que non se pensa demasiado as cousas e iso fará que ao principio haxa unha certa tensión con este personaxe, pero esa mesma valentía e sinceridade fará que se estableza entre eles unha relación de amistade e confianza que converterán a Polo nun dos máis achegados a el na corte e ao que lle encargará varias tarefas de gran importancia. Moitas destas tarefas farán que teña que viaxar moito máis, con encargos do Khan tanto militares como económicos. Isto fará que de novo o autor aproveite para contarnos os costumes e usos de todas esas terras e pobos. Realmente simpática e chea de humor, algo negro en ocasións, a temporada que pasa na India, unha das partes que máis me gustaron. A través do contacto con todos os que se van atopando coñeceremos á perfección a todos eses pobos, as súas formas de vivir, de morrer, as súas relixións (case sempre vistas desde a óptica subxectiva do protagonista, como case todo, claro), os seus costumes, como son as súas rúas, as súas casas por dentro e por fóra..., absolutamente todo. E como dixen dunha forma moi amena e en moitos casos moi divertida, que en varias ocasións rin a gusto mentres estaba a ler. Iso si, hai dous aspectos nos que se centra por riba de moitos dos demais. Por un lado coñeceremos perfectamente como se alimentan, que comen, como o preparan e as reaccións que provocan eses pratos nos personaxes principais, con gusto nalgúns casos e con asco noutros. Por outro lado os que teñan lido algunha das súas outras novelas saberán que os temas referidos ás relacións sexuais son algo explícito e habitual dentro das mesmas. Pois nesta non é menos, tamén vai contar todas as súas aventuras sexuais coas distintas mulleres de todos os pobos que se vai atopando nas súas viaxes, como son elas, como é o seu corpo e cales son os costumes sexuais de cada unha delas. Como sempre contado todo con claridade, so nun par de ocasións vólvese algo máis recatado e deixa de contar algunhas cousas, teredes que lelo para saber con quen e por que.

Para min unha lectura recomendable tanto polo entretemento que proporciona como pola cantidade de datos, uns máis interesantes que outros, que nos vai aportar en cada páxina. As súas algo máis de mil páxinas case podo dicir que se me fixeron curtas, disfrutei moito coa lectura e coas supostas aventuras deste personaxe. Digo supostas porque algunhas son completamente cribles, pero outras non o son tanto, aínda que case sempre dentro dun certo aire de verosimilitude pasada por unha certa esaxeración. Non so é unha lectura entretida, senón tamén divertida e interesante, tanto que a pesar da cantidade de información e de aventuras non se me fixo longa nin pesada en ningún momento. Ten ese estilo Jennings fluído e sinxelo pero cheo de matices, unha das formas de escribir máis cinematográficas que atopei nestes últimos anos, tanto que aínda non sei como é posible que ningunha das súas novelas fora levada ao cine ou convertida en serie de televisión, a verdade. Marco Polo, outro deses personaxes que nos deixa a historia, cunha mistura entre realidade e fantasía, pero atraínte ao fin e ao cabo. Conseguide o libro e facede unha das maiores e máis longas viaxes da historia, é o que teñen os libros...

Shameless

De novo un trailer en inglés, non atopei nada que non o estivera

Hoxe volvemos ao mundo da televisión. Aproveito que lin hai uns días que Canal+ vai emitir en breve a segunda temporada da serie que vou comentar hoxe para recomendala, así que se non a vistes procurade facelo e os que xa a viron que estean pendentes do momento no que poidamos ver a continuación. Falo de “Shameless”, unha serie que, ademais de distinta, pareceume realmente boa en todos os sentidos, tanto na historia que nos conta como, sobre todo, pola calidade das actuacións de todos e cada un dos actores e actrices que aparecen nela. A tradución do título sería algo así como “descarado, desvergoñado, descocado, impúdico, cínico”, que se axusta bastante tamén ao que imos ver, porque cara non é precisamente o que lles falta á maior parte dos personaxes e vergoña teñen bastante pouca; todos eses significados poden aplicarse á historia.

Ao igual que no caso dunha das últimas series que comentei, falamos dunha versión americana dunha serie orixinalmente inglesa co mesmo título, neste caso estreada no seu país no ano 2004 que non sei se chegou a emitirse aquí, pero se o fixo a min pasóuseme. O guionista e creador da mesma é Paul Abbott, e vendo os datos de ambas deben de ser moi parecidas, xa que os americanos contaron cos mesmos guións. A serie parece calquera cousa menos americana, creo que é a serie menos americana que teño visto, tanto pola historia como polo directo das imaxes, xa digo de entrada que esta si que non é demasiado apta para menores, con escenas explícitas sobre todo de sexo, que non son nada habituais nas series desa procedencia. Creo que non recordo ningunha vista en televisión con estas características, nótase que parte dun orixinal inglés, algo menos discretos con este tipo de escenas e situacións. Pero non so por iso, a historia é moi dura en todos os sentidos, pero tratada dunha maneira que provoca máis dun sorriso, unhas veces de magoa e outras por situacións quizais demasiado esperpénticas, pero non demasiado lonxe da realidade. É máis, quizais nalgúns momentos sexa demasiado realista e poidamos recoñecer moitos comportamentos de xente e familias que nos rodean.

Vainos contar a historia da familia Gallagher, unha familia moi estruturada por un lado e moi pouco por outros. A nai deixouvos uns anos antes de que comecemos a ver a súa vida diaria. O pai, Frank, é un alcohólico, estafador, vividor e xa non sei que máis poñer; non se preocupa demasiado polos seus fillos e a súa vida é un ir e vir ao bar, beber e conseguir diñeiro de onde sexa, menos, iso si, traballando, algo ao que é alérxico. Ten unha pensión de invalidez que conseguiu finxindo accidentes laborais, pero o pouco ou moito diñeiro que consegue é so para el, case nada entra na casa familiar. Ten seis fillos, cada un cunhas características moi determinadas pero que non se lles pode negar que a situación que viven levounos a vivir dunha forma algo especial pero sempre cunha grande unidade e solidariedade entre eles que fai que sexan capaces de sobrevivir a calquera cousa e iso que o pasan realmente mal. Todos eles tentan colaborar dalgunha maneira á economía familiar con pequenos traballos temporais e sacando diñeiro ata debaixo das pedras. Fiona é a irmá maior, o verdadeiro e único punto central de toda a familia, ela encárgase absolutamente de todo, incluso do seu pai, renunciando á súa propia vida, vive para eles e nada se lle pode poñer por diante, facendo calquera cousa por calquera dos seus irmáns. Lip é o seguinte, un rapaz superdotado que contribúe á economía familiar presentándose por outras persoas aos exames de acceso á universidade, un negocio que lle da un bo diñeiro, ademais de outros pequenos traballos de moi diversa índole que realiza. Ian é o terceiro, traballa como dependente nunha tenda, ademais de estar metido dentro dunha especie de academia militar para persoas da súa idade; é gay, aínda que ao principio moi poucas persoas da familia sabe iso, aínda que o sospeitan, unha homosexualidade que lle traerá máis dun problema. Logo temos a Debbie, unha nena algo tocada pola situación pero tamén moi intelixente, debaténdose sempre entre o amor que sente polo seu pai e as cousas que ve, algo que lle traen tamén moitos problemas. Carl é o seguinte, obsesionado polas explosións, queimar cousas e provocar destrozos. E por último, o pequeno Liam, un bebé de cor co que sempre nos preguntaremos se é posible que sexa fillo dos mesmos pais que os demais e co que todos teñen que turnarse para poder atendelo. Ademais deles temos tamén algún personaxe fixo máis. Unha parella, Verónica e Kevin, el é o dono do bar onde van habitualmente. Forman unha parella alegre, descocada pero que esconde moito máis do que parece. E logo temos á familia formada por Sheila e Eddie Jackson e a súa filla Karen. A nai parece agorafobia e leva moito tempo sen saír da casa, Eddie é un fanático relixioso que colecciona pallasos e a filla e amiga dos fillos Gallagher.

Xa podedes ver que non é que respondan precisamente ao arquetipo de familia ideal das series americanas, non ten nada que ver, beben, fuman porros, enganan, estafan e fan todo o que sexa con tal de conseguir ir sobrevivindo día a día. Iso é o que iremos vendo en cada capítulo, o día a día dos integrantes desta estraña familia, os seus problemas, as súas alegrías, os malos e bos momentos. Podería ser un tremendo drama que nos fixera soltar moreas de vágoas, pero todo está tratado desde unha óptica de humor, de humor negro, sarcástico, cínico, duro e, en moitas ocasións, inesperado. Moitas das situacións que veremos poderán parecer esaxeradas ou fóra de lugar, pero sempre serán entendidas desde o punto de vista da realidade que viven, que está máis preto moitas do que parece. Os traballos que teñen que facer, os problemas nos que continuamente mete Frank a todos eles coa súa inconsciencia e as súas continuas meteduras de pata. Pero nada pode con eles, a unidade que hai entre todos os irmáns, a solidariedade coa que se comportan, sempre axudándose uns a outros no que sexa demostra que o amor e o cariño é capaz de axudar a superar calquera problema. Multitude de temas son tratados aproveitando esta situación, o alcoholismo, a drogadicción, a homosexualidade, a delincuencia, a pobreza..., pero tamén a felicidade, a loita pola supervivencia, o amor e a solidariedade..., cun equilibro perfecto entre ambos extremos.

Dos actores e actrices da serie so podo dicir que están todos absolutamente xeniais, a maior parte deles non son demasiado coñecidos, pero penso que teñen un bo futuro por diante. A credibilidade que aportan a calquera situación é impresionante e comunican con absoluta perfección unha gran cantidade de cousas en cada escena. Dous actores moi coñecidos aportan o seu bo facer e, como sempre, bordan os seus papeis. Frank, o pai golfo, alcohólico e egoísta é William H. Macy, un deses secundarios impresionantes que sempre deixan a súa marca coas súas actuacións, pois aquí non é menos, tanto que ata lle ides coller cariño. Joan Cusack, outra gran actriz, interpreta a Sheila, esa muller que non se atreve a saír da casa e que fai que todos os que entran nela teñan que descalzarse e poñer unhas bolsas de plástico nos pes, un personaxe que irá crecendo a medida que pasen os capítulos dunha maneira máis que destacable. Outros dous exemplos de grandes actores de cine que se pasan á televisión, mantendo toda a súa calidade interpretativa. Pero por riba destes dous destacaría ao que, para min, é o personaxe principal, Fiona, interpretada por Emmy Rossum, ela leva boa parte do peso de cada capítulo, ela é o centro da historia, o núcleo que mantén a todos unidos, que evita que a familia rompa e cada un vaia polo seu lado, incluso loitando contra os Servizos Sociais nalgún momento. Renunciando a súa vida, ao seu estado físico e ao que sexa necesario para conseguir que cada día os seus irmáns fagan o que teñen que facer e poidan ter algo de comida no prato. A min é das que máis me impresionaron, pero todas as actuacións son realmente dunha gran altura, non son capaz de pensar en ningún deles, nin principal nin secundario, que non cumpra con creces o papel que lle corresponde.

A historia dunha familia disfuncional que ao final non o é tanto porque están máis unidos que outras que parecen máis normais ou con menos problemas e funcionan mellor. Unha serie na que todos os personaxes teñen moito máis que dicir do que parece cando vemos os primeiros capítulos. É unha historia dura, tanto polo que conta por como o fai, a verdade é que non se cortan un pelo e todo é ben directo e visible e quizais ese sexa un dos seus maiores méritos, que di e conta o que quere e como quere, pero todo é perfectamente razoable e comprensible se o pensamos un pouco. Nalgún momentos pode parecer esaxerada, pero se lle damos un par de voltas veremos como non o é tanto. Darlle ese toque de humor negro e sarcástico non fai que o contado pareza menos grave, non o ridiculiza nin se ri das situacións, senón que fai que nos fixemos aínda máis. A pesar dese ton de comedia negra da moito que pensar. Espero que vos guste, xa me diredes algo.

Déixovos tamén unha canción de Nadal que serve como promoción da segunda temporada.

"Acero puro"

Este último fin de semana tocou sesión de cine, e tendo en conta como anda a carteleira nestas datas que se aproximan, de vacacións, festas de Nadal e esas cousas, non quedou máis remedio que poñernos diante dunha película desas que chaman de “cine familiar”, unha que valera para todos os públicos e de paso entreter a toda a unidade familiar. Ao final a película resultou entretida e cumpriu con creces o seu obxectivo, así que pode ser das máis ou menos recomendadas se queredes, simplemente, pasar un bo rato no cine sen demasiadas complicacións. Falo dunha estrea recente, titulada “Acero puro”.

A historia en si xa a vimos infinidade de veces posta de muchas maneiras, pero sempre coa mesma base. Pai que de repente ten que facerse cargo do seu fillo ao que non ve desde hai tempo porque a súa nai morreu. Moitas historias parten deste suposto, nunhas é o pai, noutras a nai e nalgunhas máis un parente máis ou menos directo. Todos sabemos perfectamente como van rematar, sobre todo tendo en conta que falamos dunha historia pensada para todos os públicos. Esta liña argumental logo pode aderezarse con distintas circunstancias para convertela nunha comedia, un drama ou incluso, como é o caso desta, nunha historia máis ou menos de acción. Iso si, os elementos típicos de superación persoal, establecemento de novos lazos familiares, cambios nas relacións ou nas formas de ver a vida están presentes tamén nesta. Aínda así, sen aportar case nada novo nin distinto, consegue entreter bastante e ten algúns bos momentos.

Estamos no ano 2020, unha época na que os combates de boxeo entre persoas xa non se celebran, agora substitúense por combates entre robots no mesmo tipo de ring e co mesmo tipo de público, apostas e emocións. Charlie Kenton é un ex-boxeador que agora dedícase a ir cun robot buscando boas pelexas coas que sacar algo de diñeiro. De todos modos é o típico caso de perdedor encantador, con débedas, enganos, préstamos non pagados e ese tipo de cousas. Agora co único robot que ten vai polas feiras dos pobos de Estados Unidos tentando dar algo de espectáculo. Ao principio vai enfrontarse a un gran toro de rodeo nunha desas feiras. Recibe a noticia de que a súa ex-muller morreu e ten que ir a un xuizo no que se lle solicita que renuncie á tutela dun fillo ao que non ve desde hai tempo para que a tía do neno poida facerse cargo del. Charlie non quere telo con el, ve que pode sacar algo de diñeiro e a cambio dunha boa cantidade, que lle permitirá mercar un novo e máis decente robot, comprométese a facerse cargo de Max durante dous meses (xa que o marido da súa tía quere ese tempo para facer unha viaxe). Por suposto os inicios da relación non van ser sinxelos, como é de esperar. Polo medio está tamén Bailey Tallet, a filla do antigo entrenador de Charlie, coa que mantén unha certa relación sentimental e que dirixe o ximnasio no que este adestraba, ademais de dedicarse a botarlle unha man coas reparacións e mantemento dos robots. Co diñeiro conseguido merca un novo e flamante robot, pero a súa ambición fai que a xogada non lle saia ben. Tras isto entran nun almacén de pezas para tentar reparalo, e aí Max atopará a Atom, un antigo robot dunha xeración moi anterior aos usados nese momento. Entre estes dous personaxes vaise establecer unha relación especial, Max quere adestralo para loitar nos rings, algo que Charlie non ve nada claro. A partir de aquí máis ou menos todos podemos supoñer por onde irán os tiros.

O director é Shawn Levy, un especialista neste tipo de cine cuns resultados que vou cualificar de medios, sen destacar demasiado pero case sempre con producións entretidas. Da súa dirección saíron as dúas “Noche en el museo”, “La pantera rosa” ou “Doce en casa”. En canto aos actores quizais sorprende un pouco ver no papel protagonista a un dos actores máis coñecidos de Hollywood, Hugh Jackman (entre outros papeis importantes, o Lobezno da Patrulla X), que está moi ben no papel dese antigo boxeador golfo, simpático, timador, sempre buscando o diñeiro e deixando un pouco de lado os sentimentos (aínda que no fondo ten, claro) tentando recuperar as antigas sensacións e lavar algunhas frustracións. A verdade é que a súa participación, partindo de que é unha historia de ficción, dálle algo máis de credibilidade ao papel. Max é o rapaz Dakota Goyo, saído fundamentalmente da televisión. E o papel feminino é para outra coñecida actriz televisiva, Evangeline Lilly, a Kate de “Perdidos”.

A historia está baseada nun relato de Richard Matheson, un clásico da ciencia ficción ao que moitos coñeceran como autor de novelas e relatos curtos, “El hombre menguante” ou “Soy leyenda” (con dúas adaptacións para o cine) quizais sexan as súas historias máis coñecidas. Dicir “baseada” quizais sexa algo esaxerado. O relato do que parte titúlase “Acero”, unha historia curta que lin despois por curiosidade. Desta toma a idea dos combates de boxeo entre robots, pero nada de nada máis, salvo ese detalle case non ten nada que ver a historia de Matheson coa da película, iso e algúns elementos relacionados co boxeo. Así que imos dicir que está “moi, pero que moi libremente” baseado no citado relato, que de todos modos, recomendo, é curtiño pero curioso.

No que se refire á película, como xa dixen, é entretida, un mero pasatempo recomendable para pasar hora e media sen pensar en moito máis. As interpretacións responden ben ao esperado. Creo que ten a dose xusta de acción e emocións, en ningún momento esaxera para converterse en algo, digamos, lacrimóxeno nin excesivamente sentimental. Como todos esperamos a relación pai-fillo terá o seu fío de unión a través dos combates de robots, nun proceso de aprendizaxe para ambos. Por outro lado as escenas de acción son bastante boas, por momentos incluso poderemos esquecer que o que estamos a ver son robots xerados por ordenador e case pensaremos que son reais. Estas escenas están moi ben conseguidas e son bastante espectaculares. Como dixen a orixinalidade non é a súa maior virtude, incluso recordaremos en máis dun momento varias das películas máis coñecidas do xénero puxilístico, desde “Rocky” ata “Toro salvaje” por poñer dous exemplos, case pensando máis nunha certa homenaxe do director cara a este xénero. Polo que lin incluso imitan golpes de boxeadores famosos, como Cassius Clay ou George Foreman, recreando momentos de algúns dos seus combates. Tamén podemos ver unha influencia grande do mundo dos videoxogos (non sei se o hai, pero case seguro que aparece un partindo da película), tanto na estética como na forma, así como en algunhas conversas. Por suposto ten os suficientes momentos de comedia para relaxar algunhas situacións, algúns esperables e outros non tanto, resultando divertidos a maior parte deles.

Pois iso, unha mistura de xéneros buscando o público familiar que non resulta demasiado mal. Boa para unha tarde de inverno se queremos simplemente pasar un bo rato. Aquí aparece como cualificada para todos os públicos, polo seu país de orixe, debido as escenas de violencia (as pelexas de robots), foi para maiores de trece. Tal e como está a carteleira nas festas non é que haxa demasiado onde elixir, senón sempre poderedes deixala para cando apareza en DVD, en cine gaña algo polos efectos especiais, pero penso que se pode ver na TV sen perder demasiado.

"El prisionero del cielo", de Carlos Ruiz Zafón

A verdade é que esperaba con bastantes ganas a publicación da novela que vou comentar hoxe, e non so eu, creo que moitos lectores estaban na mesma situación e queda demostrado por ser neste momento unha das máis vendidas. O autor xa apareceu por aquí, no mes de xuño do ano pasado, cun breve comentario dalgunhas das súas novelas escritas para público máis novo, pero non comentara nada da tetraloxía á que pertence esta de hoxe, que é a número tres na saga. Falo de Carlos Ruiz Zafón e a recente “El prisionero del cielo”. Teño que dicir que me enganchou desde o principio e que me gustou moito, dándolle unha nova perspectiva á anterior, “El juego del ángel”, tanto que fixo que me puxera a relela con ollos renovados ante a información aportada nesta nova. Creo que vai facer que a vexa doutra maneira, algo que me da a impresión de que lle vai pasar a máis lectores, tendo en conta a lixeira decepción que tiven no momento de lela por primeira vez.

Carlos Ruiz Zafón naceu en Barcelona en 1964. Educouse no colexio dos xesuítas de Sarriá e posteriormente cursou estudos de periodismo, dedicándose posteriormente á publicidade. En 1992 decide deixar o seu traballo como director creativo e dedicarse á escritura. A súa primeira novela é do ano 1993, “El príncipe de la niebla”, coa que obtivo o Premio Edebé de literatura xuvenil. Co gañado decide marchar a vivir aos Estados Unidos, á cidade de Los Ángeles, onde reside desde 1994, adicándose ademais da escritura ao traballo de guionista cinematográfico. En 1994 publica “El palacio de la medianoche” e “Las luces de septiembre” en 1995. Estas tres son novelas pensadas para un público xuvenil e no ano 2007 reuníronse no volume titulado “La trilogía de la niebla”. En 1999 aparece “Marina” (que é a que estou a ler nestes momentos). No ano 2001 aparece a súa primeira novela non pensada para público xuvenil, “La sombra del viento”. A novela foi finalista do Premio Lara do ano 2000 mais non gañou, aínda que as bases indicaban que so se publicaría a novela gañadora a Editorial Planeta decidiu facer unha excepción tendo en conta a calidade da novela. Non tivo éxito rapidamente, sobre todo a nivel de crítica pero a través das recomendacións dos propios lectores chegou a ser un auténtico fenómeno literario. Pronto chegou a sona a outros países e tres anos despois foi traducida a corenta linguas. Obtivo o Premio José Manuel Lara á obra máis vendida en España; a biblioteca de Nueva York a seleccionou como “libro para recordar” e foi recoñecida en Francia como a mellor novela estranxeira do ano. Conseguiu tamén un bo éxito por parte de crítica. No 2008 levaba 247 semanas na lista de libros máis vendidos en España e vendera uns 10 millóns de exemplares en todo o mundo. Nese mesmo ano apareceu “El juego del ángel”, no que retomaba algúns aspectos da novela anterior, e que tamén foi un gran éxito tanto en España como en moitos outros países. “El prisionero del cielo”, publicada hai moi pouco tempo, é a terceira novela con esta mesma liña, que teoricamente culminará cunha cuarta.

O curso pasado tiña un bo grupo de 4º de ESO e a última lectura que tiveron que facer comigo foi “La sombra del viento”, que por certo gustoulles bastante. Iso fixo que volvera a lela tras algúns anos e penso que a disfrutei máis que a primeira vez. Sigo pensando que é unha das novelas máis entretidas que teño lido, tanto pola historia como pola forma de contala, con suficientes elementos orixinais como para formar parte das miñas favoritas. Cando lin “El juego del ángel”, como dixen hai unhas liñas, quedei un pouco, digamos, decepcionado. Parecíame moito máis caótica, nalgún momento pouco comprensible e cunha historia algo máis retorcida e estraña. Trala lectura de “El prisionero del cielo” decidinme a lela outra vez, porque penso que hai varias cousas que me perdín ou que non entendín demasiado ben e non quero quedar así. Hai unha serie de personaxes, de situacións e case de explicacións que creo que van facer que a percepción que tiña da mesma cambie algo, aínda que tampouco é algo que saiba con seguridade, é algo que descubrirei cando a remate. Moitos lectores opinaron o mesmo e non sei se tras a lectura da nova historia terán a mesma tentación que eu, xa mo diredes.

Nesta nova historia retoma aos personaxes da primeira. De novo estaremos ante Daniel Sempere, Fermín Romero de Torres, Bea e algúns máis dos que protagonizaban “La sombra del viento”. A historia comeza pouco antes das festas de Nadal de 1957, pouco máis de dous anos despois da primeira. Daniel e Bea están casados e teñen un fillo, segue traballando na librería do seu pai e contando coa axuda de Fermín. En certo momento, por algo que pasa, trasladarémonos a 1939. Nesta época coñeceremos algo máis da historia de Fermín e tamén do personaxe protagonista de “El juego del ángel”, Daniel Martín. Pronto veremos como case todos os personaxes principais desta serie están estreitamente relacionados, montando pouco a pouco o puzzle que Zafón ten na cabeza ata rematalo, espero, na cuarta entrega. Esta nova novela céntrase sobre todo nestes dous personaxes, Fermín e David, no seu pasado e a súa relación cos demais e o presente. E, por suposto, teremos de novo a aparición do Cemiterio dos Libros Esquecidos, un referente central en toda a historia e un deses elementos que creo que forman parte xa da imaxinación de todos os bos lectores. Non vou contar moito máis, creo que o mellor, como sempre, é que sexan os lectores os que vaian acompañando a estes personaxes no seu camiño polas rúas de Barcelona e descubran que máis nos ten que contar o autor sobre eles.

Se hai algo que non me gustou desta nova entrega é que se me fixo demasiado curta, en comparación coas outras dúas é unha novela moito máis breve e quizais menos escura, algo menos sinistra e cunha historia moito máis simple, dito desde o máis absoluto respecto. Quero dicir con isto que non ten demasiado que ver coas anteriores no sentido de que a historia é algo máis lineal, máis directa e cuns interrogantes máis facilmente comprensibles para o lector, sobre todo o que tiña lido xa as anteriores. Nalgúns sitios lin que que algúns pensaban que podía lerse sen ter contacto coas outras dúas, unha afirmación que non me parece axeitada. Claro que podemos lela así, pero o nivel de comprensión e entendemento das enrevesadas tramas e relacións da historia vaise perder. Non so porque aparecen personaxes que o lector debería xa de coñecer para saber moitas cousas, senón porque o xogo real do autor paréceme ese, deixar que o lector que as le por orde vaia imaxinando cousas ou establecendo relacións que despois veranse confirmadas ou desmentidas a medida que avance a historia. Quizais a segunda sexa a menos comprensible, pero como xa dixen, adquire unha nova dimensión tras a lectura desta.

O Cemiterio dos Libros Esquecidos paréceme unha das creacións máis orixinais dos últimos anos, tanto na forma como no plantexamento que fai do mesmo. Creo que todos os que as limos daríamos algo por visitalo unha soa vez e todos soñamos con facelo algunha vez. Pero outra creación deste autor que destaca por riba das demais, para min, é o personaxe de Fermín Romero de Torres. A súa aparición na primeira novela creo que eclipsa case a todos os demais personaxes. Penso que é outro deses personaxes aos que todos imaxinamos algunha vez e que tamén nos gustaría coñecer. Moitos queríamos saber máis del e esta entrega daranos moitas desas respostas, das que tampouco vou contar nada, iso tamén teredes que lelo. Pero de todos modos penso que descubrir sobre el o que descubrín foi unha das razóns polas que esta novela gustoume.

E outra das cousas que máis me gusta de Zafón, ademais do orixinal do desenvolvemento e esa capacidade que ten para xogar con algúns tópicos do xénero de terror, gótico ou negro, facendo que a mistura sexa algo completamente novo, é o seu estilo, a súa forma de contar e conseguir imaxes novidosas, expresións impactantes e novas formas de xogar coa linguaxe. Ademais de ser moi cinematográfico á hora de contar, sempre sen caer en grandes e extensas descricións, consegue que o lector non so entre nunha historia fascinante, senón nun mundo lingüístico onde a forma de contar, de escribir, é tan importante como a historia que estamos a ler. É fácil pechar os ollos durante a lectura e chegar a sensacións a través da palabra escrita, creo que consegue non so que imaxinemos os lugares ou os personaxes, senón case que sintamos o mesmo que eles senten ou padecen, sufrindo nalgunhas ocasións, rindo noutras ou, simplemente, soñando. Creo que é evidente que me gusta moito este autor, pero iso é algo que xa comentei cando apareceu por aquí a primeira vez ao fío das súas primeiras obras.

Un paso máis dentro da historia que empezou a contarnos hai xa uns anos, e neste caso un bo paso, quizais algo máis simple que os anteriores, pero non por iso menos apaixonante. A min me resultou moi entretida ademais de interesante. Nótase o agarimo que ten polos seus personaxes, todos eles, e pola cidade de Barcelona na que se desenvolve a historia, que se convirte nun personaxe máis que actúa con eles e nalgunhas ocasións case pola súa conta. O mellor que podo dicir dela é que se me fixo moi curta e deume pena rematala, quería máis e espero con ganas o final desta historia que nos vai contando pouco a pouco, descubrindo algunhas cousas ao mesmo tempo que abre outros interrogantes e misterios. ¿Cal será o final de Daniel Sempere, a súa familia, Fermín Romero e algúns máis?