"Ahora y siempre", Jack Finney

Hoxe imos cunha novela de ciencia ficción no seu sentido máis clásico, tanto polo autor, a época de publicación ou a temática. Chegoume por unha recomendación nada máis e nada menos que de Stephen King. Que ninguén pense que falei con el nalgún momento, para nada. Ao final da súa novela “22/11/63” que comentei non hai demasiado tempo aparece citado este autor e esta novela, e dela di King que é unha das mellores historias sobre viaxes no tempo que tiña lido. Así que me chamou a atención porque non a coñecía e ao autor pouco, a verdade. Agora, tras lela, non sei se é unha das mellores sobre o tema, quizais o paso do tempo quitoulle algo, pero en xeral gustoume bastante. O autor é Jack Finney e a obra titúlase “Ahora y siempre”.

Jack Finney é un autor nado en Milkwaukee en 1911, falecido en 1995. A maior parte da súa produción literaria entra dentro do xénero da acción e a ciencia ficción. Quizais a máis coñecida foi a que deu lugar á película “Os ladróns de corpos”, da que hai varias versións. O seu nome completo é Walter Branden Finney. Traballou nunha axencia de publicidade en Nueva York durante moito tempo. A principios dos anos cincuenta trasladouse a California, onde viviu o resto da súa vida. A maior parte das súas historias son contos ou novelas curtas, moitas delas publicadas orixinalmente en periódicos e revistas do xénero. Empeza a súa carreira nos anos 40. O seu primeiro conto, “The widow´s wall” apareceu na coñecida revista de misterio “Ellery´s Queen”, gañando un concurso convocado pola mesma. A comezos dos 50 abandona o mundo da publicidade e convértese en escritor a tempo completo, producindo oito novelas, varias coleccións de contos e dúas obras de teatro. A súa primeira novela aparece en 1954, “Five against the house”, que foi levada ao cine ao ano seguinte. En 1955 aparece a súa historia máis coñecida, “Os ladróns de corpos”, publicada por entregas e adaptada ao cine por primeira vez en 1956. Algúns consideran que con ela sentou as bases da novela moderna de terror. En 1959 publica “Asalto al Queen Mary”, unha novela de acción que tamén chegou ao cine. O seu maior éxito foi “Ahora y siempre”, aparecida en 1970 baixo o formato de novela ilustrada. En 1987 gañou o “World Fantasy Award”, premio en recoñecemento a toda unha carreira. En 1995 aparece de modo póstumo “From time to time”, unha continuación de “Ahora y siempre”.

O protagonista da historia é Simon Morley, un ilustrador dunha axencia de publicidade de Nueva York, algo máis de trinta anos e cunha vida bastante rutinaria. Cun traballo no que o que menos importancia ten é a creatividade e con algunhas amistades máis ou menos importantes, algunhas relacións persoais bastante superficiais e pouco máis. Mantén unha relación con Katie, peor é case tan pouco apaixonada como o resto das cousas que o rodean. Ela ten unha tenda de antigüidades, onde vende e restaura todo tipo de cousas. Parece que a tenda atrae máis a Simon que a propia Katie. Alí atopa obxectos e fotos dun pasado que lle fascina e que fai funcionar a súa imaxinación. Un día un estraño personaxe achégase a el cunha proposta máis estraña aínda, facer unha viaxe ao pasado. Algo que a Simon por un lado atráelle enormemente pero que por outro pon en marcha as súas dúbidas, sobre todo no que se refire á posibilidade real de dita proposición. Acepta e é enviado a un estraño almacén, que non é máis que unha tapadeira dun proxecto secreto do goberno dos Estados Unidos. Alí coñecerá a unha boa cantidade de personaxes tan estraños como o único ao que xa coñece. Tras unha exhaustiva batería de probas para comprobar a súa idoneidade para o experimento é aceptado. Verá que hai mais xente como el, que esas persoas o teñen investigado a fondo, coñecen toda a súa vida, os seus gustos, as cousas que fai, absolutamente todo. O paseo polas distintas zonas da instalación é unha proba para a súa capacidade de asombro, xa que verá de todo. Cada persoa está inmersa unha especie de decorado inmenso que reflicte a época, a forma de vida ou o ambiente da época que vai visitar na súa viaxe temporal. Parece o mellor candidato de todos os que teñen pasado por alí, así que se ve en posición de poñer unha condición. Quere ir ao Nueva York de 1882, unha nota que lee en presencia de Katie é o motivo, quere ir para poder interpretar completamente dito papel, saber que pasou e por que. Así porase a vivir durante un tempo no ambiente que lle espera, sen saber se todo iso é realidade ou fantasía. Unha pequena viaxe duns minutos bastaralle para comprobar que realmente é posible, pode viaxar no tempo. Trala proba pasará un tempo en Nueva York, pero todo vai complicarse pouco a pouco. Este novo mundo antigo chámalle a atención enormemente, así que mentres convive cos seus antepasados dedicarase a anotar, debuxar ou fotografar todo o que ve, a súa propia cidade pero moitos anos antes, igual nalgunhas cousas e completamente distinta noutras.

En liña xerais a novela gustoume bastante, ten elementos orixinais, unha historia ben levada e momentos realmente bos. Pero houbo algunhas cousas que me cansaron un pouco e rompían co fío xeral da trama e podían chegar a facerse algo pesadas. O personaxe de Simon vive fascinado pola época á que vai viaxar e iso fai que as descricións de edificios, rúas, persoas, listados de invitados a unha festa...as veces fanse un pouco pesadas. Ademais como foi publicada como unha novela ilustrada está chea dos debuxos que o protagonista fixo, das fotos que el e outros tomaron, de imaxes de periódicos da época. Evidentemente contribúe a que o lector fágase un marco realmente perfecto da época e das distintas formas de vida do Nueva York de finais do XIX, pero para un lector que queira concentrarse na historia e no que ocorre pode chegar a sobrar, polo menos algunha delas. Iso si, a maior parte dos acontecementos que o autor conta son reais e ocorreron máis ou menos como el o fai, incluíndo aos seus personaxes de ficción. Non os vou contar, porque sería entrar demasiado na historia, pero no epílogo final saberedes a que me estou a referir.

O protagonista é un personaxe interesante e divertido, fascinado polo pasado e atrapado nese mundo que tanto lle gusta, moito máis que o seu, que case lle parece falso e baleiro. O resto dos personaxes da historia tampouco quedan atrás. Todos eles, sobre todo aqueles cos que ten contacto no pasado, son realmente bos. A historia que nos conta, aínda parecendo simple nun principio, veremos como pouco a pouco vai tomando algúns camiños sorprendentes e cambiando case constantemente. Por iso a veces ese uso excesivo da descrición pareceume algo pesado, porque o que eu quería era que a historia avanzase para ir vendo que pasaba con Simon e os demais.

En xeral unha novela de ciencia ficción bastante recomendable. Se sacamos algúns deses pasaxes que mencionei, que se concentran sobre todo na parte central da historia, é máis que interesante e entretida, e sobre todo con algunhas sorpresas para o lector, que sempre está ben que non nos esperemos algunhas cousas. A historia está ben desenvolvida e ten moitos bos momentos que gustarán, polo menos a min gustáronme. Os dous personaxes protagonistas teñen moito que contar, e os seus antagonistas tamén en moitos sentidos. As últimas páxinas parecéronme do mellor sobre o tema de viaxes no tempo que teño lido en moito tempo e creo que a Stephen King influíronlle nalgúns aspectos á hora de escribir a súa última novela. Recomendable para os afeccionados á ciencia ficción, os que non o sexan tamén poderán pasalo ben con ela.

"Os fillos do mar", Pedro Feijoo

No instituto no que traballo temos dous clubs de lectura, un para o alumnado e outros para profesorado, persoal non docente, pais e nais. Curiosamente ambos levados pola mesma persoa, Ramón Nicolás, autor do libro do comentario anterior. Unha das súas ideas é escoller sempre novelas de autores ou autoras que poidan asistir a unha pequena sesión de charla cos seus lectores, o que é un estímulo máis para ler o libro. Sempre é interesante charlar, preguntar, analizar e ver que ideas tiña cando o escribiu e contrastalas coas dos demais. Ven isto porque a novela que vos deixo hoxe lina a raíz do citado club e o vindeiro luns día 22 deste mes teremos a visita do autor. É Pedro Feijoo e a súa novela “Os fillos do mar”, editada en galego por Xerais cunha primeira edición en marzo do 2012 e unha segunda en xuño do mesmo ano, así que podemos dicir que está a ter un certo éxito.

Pedro Feijoo naceu en Vigo en 1975. Estudou filoloxía pero se dedicou á música, cunha traxectoria como produtor, compositor e membro dalgúns destacados proxectos musicais galegos, en grupos como “Los Feliz” ou “Lamatumbá”. Tras case doce anos no mundo da música decidiuse a abrirse camiño como escritor. En 1997 publica o seu primeiro libro, “Cousas do “Galicia”, por Castelao”, un ensaio analizando as relacións entre este autor e o periódico vigués que dirixía Valentín Paz Andrade. No ano 2005 publicou “Viva o Fu Remol”, unha crónica na que analiza os moitos problemas do panorama musical galego. En 2011 aparece o relato “O segredo do viaduto”, dentro dun volume dedicado ao xénero curto do “XII Certame Literario de relatos curtos Os Viadutos”. A de hoxe, “Os fillos do mar” e a súa primeira novela longa e foi finalista do importante premio de novela convocado pola Editorial Xerais.

O protagonista é Simón Varela, vigués, estudou a carreira de Arquitectura en Barcelona, uns estudos que lle levaron dez anos nada máis e nada menos. Leva unha vida algo gris e a a súa mediocridade como arquitecto é patente. Os poucos encargos que lle caen son de pouca ou ningunha importancia, pequenos arranxos cos que vai tentando sobrevivir. Un día recibe a chamada de Isabel Llobet, unha das mulleres máis adiñeiradas e coñecidas da cidade de Vigo, onde transcorre a historia e que xunto cos seus arredores convértese nun personaxe máis. Ela quere que lle faga unha pequena reforma nunha fonte que ten no seu pazo de Canido. Simón sorpréndese moito ante este encargo, de tan pequena envergadura como todos os que recebe, mais neste caso a diferencia radica en quen llo fai, alguén moi coñecido e con moito diñeiro. Como é posible que o chamara? Evidentemente non está para rexeitar traballos, así que colle o seu vello e destartalado coche e alá vai. Ao primeiro que coñece é a Ernest Rovira, secretario e avogado da familia. Aos poucos días de comezar o traballo, e tras desmontar as pedras da fonte, atopa unha gruta subterránea, de onde nace o manancial, e nela un misterioso cofre. Case ao mesmo tempo a señora Llobet aparece morta na súa habitación. Simón pensa que alá foi a súa posibilidade de traballar e gañar algún diñeiro, pero non será así. Asiste ao funeral de Isabel Llobet, a medio camiño entre o respecto e unha certa amistade, e tras el o secretario comunícalle que terá que asistir á lectura do testamento, xa que parece estar incluído nel. Oirá falar do defunto marido da señora Llobet, Eneas Dafonte e coñecerá aos fillos da parella. Xulio Dafonte, un presunto mafioso, contrabandista e metido en negocios escuros. Ela é Mariña Dafonte, unha muller que lle chamará a atención desde o primeiro momento, cando a ve no funeral. A partir da lectura das últimas vontades Simón verase metido case sen querelo nunha historia chea de misterios, perigos, enganos e riscos na que parece estar implicada toda a familia. Quizais o que menos entenda é que pinta el en toda esa historia.

A historia ten elementos de novela negra, de aventuras, unha boa dose de intriga para o lector e incluso algúns momentos de calma nos que se van forxando relacións de amistade, amor... Incluso podemos dicir que ten algunhas pingas de novela histórica en varios sentidos, con momentos que parten da coñecida batalla de Rande en 1702 ata a Guerra Civil española, a Segunda Guerra Mundial e os nazis alemáns. Parécevos unha estraña mistura? Pois eu penso que o autor manexa todos estes distintos datos e momentos cunha mestría destacable para ser a súa primeira novela longa, xa que en ningún momento a conexión entre estas pasaxes da historia aparece ante o lector como algo forzado, ridículo ou pouco crible. A historia non cae en ningún momento no estrambótico, para o lector todo transcorre dun xeito natural, como algo que podería pasar pero sempre con ese aire de ficción que toda novela de aventuras debe ter. Desde o momento da apertura do testamento a acción non decae, sempre está a mover aos personaxes dun lado a outro, xa sexa fisicamente ou rompéndolles a cabeza con enigmas ou situacións que non saberán interpretar nun primeiro momento.

Ademais a trama e o desenvolvemento están salpicados cun ton entre humorístico e sarcástico, na súa maior parte protagonizado por Simón, un home normal con un bo aire crítico e cáustico en moitos momentos, sobre todo naqueles nos que se ve metido en situacións impensables para el. O estilo é sinxelo e ao mesmo tempo ben traballado, con moitos matices e momentos para todo. As descricións son breves e concisas, suficientes para facerse unha idea das cousas, e máis para os que coñecemos a cidade na que transcorre a historia. A verdade é que nese sentido vai facelo tan ben que creo que os lectores que non a coñezan terán ganas de facelo. Vigo e os seus arredores, claro, que tamén teñen unha boa participación na trama e que non vou mencionar porque quizais iso sería destripar un pouco a historia, e o mellor é viaxar con Simón por todos eses lugares mentres avanzamos na solución dos varios misterios que atoparemos.

Pareceume unha novela moi entretida, amena e con momentos divertidos, teño esbozado máis dun sorriso mentres pasaba as páxinas. Unha historia nada pretenciosa e coa intención fundamental, creo eu, de entreter ao lector cunha intriga ben montada, uns personaxes interesantes e con personalidades ben definidas. Unha boa historia, uns bos personaxes e cun desenvolvemento interesante, non creo que se poida pedir máis. As miñas lecturas teñen moitos obxectivos e un dos fundamentais é o entretemento, pois esta conségueo con creces. Creo que son necesarias novelas deste tipo en galego para animar aos lectores a facelo nesta lingua. Ademais é unha historia axeitada para calquera idade e creo que incluso podería ser do agrado dos alumnos de calquera instituto de Galicia, eses aos que queremos animar á lectura dándolles novelas que lles poidan gustar e atrapar a todo tipo de lectores. Recoméndoa non so nese ambiente, senón para calquera que queira pasar un bo rato lendo unha novela de aventuras nun sentido bastante clásico do xénero. Creo que incluso unha boa historia con aires cinematográficos, tería escenas realmente espectaculares, cando a leades saberedes por que o digo.

"Onde o mundo se chama Celso Emilio Ferreiro", Ramón Nicolás

A recensión de hoxe ten un par de cousas que fan que sexa un pouco especial. A primeira delas é o autor. Ramón Nicolás é compañeiro de traballo desde hai 13 anos nas nosas labores docentes, pero por riba diso é un bo amigo, máis que un mero compañeiro, moitas charlas, cafés e demais apoian esta idea. Por outro lado o tipo de obra que comento tamén é algo que difire do que normalmente aparece por aquí. Deixarei as miñas impresións e opinións sobre unha novela dun xénero que non é dos que normalmente leo, o ensaio, neste caso un ensaio biográfico, aínda que penso que é un pouco máis que iso, que vai un pouco máis alá dentro deste tipo de obras. Ao principio sentinme na medio obriga de lelo, que menos cando o autor está preto, pero xa desde o principio notei que estaba narrada de tal xeito, sobre todo nalgunhas partes, que estaba seguro que de me ía gustar, como así foi ao final. O libro titúlase “Onde o mundo se chama Celso Emilio Ferreiro”, publicado recentemente por Xerais e presentado en Vigo o pasado día 28 de setembro.

Ramón Nicolás naceu en Vigo en 1966. Licenciado en Filoloxía galaico-portuguesa pola Universidade de Santiago en 1989 e na actualidade profesor de ensino medio. Desde finais dos anos 90 dedica tamén parte do seu tempo á crítica literaria, conseguindo un lugar importante dentro do mundo da literatura galega. Colaborou en varios medios de comunicación, sobre todo en prensa escrita. Na actualidade publica semanalmente no suplemento “Culturas” de “La Voz de Galicia”, na revista “Biblos” e ademais unha páxina mensual na revista “Qué Leer”. Tamén colaborou no programa “Libro Aberto” da TVG. Ademais do seu traballo como crítico é tradutor e ensaísta. Dirixe a colección “Biblioteca das Letras Galegas”, de Xerais e recibiu o premio á cooperación editorial no ano 2004 pola súa labor como crítico literario. A web Fervenzas Literarias destacouno como mellor crítico literario dos anos 2008, 2009, 2010 e 2011, e na mesma web a súa tradución de “Sete casas en Francia”, de Bernardo Atxaga, foi considerada como a mellor na sección de tradución para adultos do ano 2009. No 2011 a tradución de “30 gramos”, de Lionel Moura, recibiu o Premio Lois Tobio da Asociación Galega de Tradutores, recibindo ese mesmo ano o Premio da Asociación de Escritores en Lingua Galega pola súa traxectoria no xornalismo cultural. Entre outras obras “O soño sulagado de Celso Emilio Ferreiro” (1992), “Dicionario dos verbos galegos” (1992), “Entrevistas a Álvaro Cunqueiro” (1994), “Papeis de literatura” (2001), “Manuel Lugrís Freire. Vida e obra” (2006). Ademais coeditou outro bo número de obras ao redor das mesmas temáticas, boa parte delas centradas na figura de Celso Emilio Ferreiro. Este é un home do que sempre se sentiu preto, desde o ano 2011 é patrono da Fundación Celso Emilio Ferreiro e o resultado de todos estes anos de traballo sobre a súa vida e obra e o que vos deixo hoxe. Non podo esquecer tampouco a recomendación do seu blog, “Caderno da crítica” que poderedes atopar na seguinte dirección: http://cadernodacritica.blogaliza.org/

Celso Emilio Ferreiro nace en Celanova (Ourense) en 1912 e morreu en Vigo en 1979. Escritor sobre todo de poesía e algo de prosa, un dos persoeiros máis importantes do galeguismo antes, durante e despois da Guerra Civil. Unha infancia en Celanova, a súa participación na guerra, o exilio a Venezuela durante case oito anos e a súa volta na que se ve obrigado a vivir en Madrid, que é onde atopará traballo. Unha vida chea de cousas, de matices, de problemas, de alegrías e desencantos. Unha vida que non vou desvelar porque agora esta obra vai achegarnos a todas estas cousas. De paso teño que dicir que a maior parte delas descoñecidas para min. Evidentemente coñecía ao autor e a súa obra, pero gracias á novela de hoxe teño unha visión moito máis completa da mesma, completa e interesante, con moitas cousas que me chamaron a atención. Creo que ese desencanto foi unha das constantes da súa vida, iso e a poesía, claro, arma para sacar fóra todo o que tiña e tamén para loitar contra moitas cousas. Coñeceremos moitas historias, interesantes unhas e curiosas outras. Como a súa ilusión de rapaz era ter unha bicicleta e acabou cun burro, como lle pide a Camilo José Cela que lle consiga un cráneo de vaca portuguesa, como coñece a Moraima, a súa muller... Unha chea de datos, de momentos da súa vida, de detalles que fan que ademais de aportar unha visión moi completa sexa unha lectura entretida e moi agradable, en moitos momentos case como se estiveramos a ler unha novela e non un ensaio biográfico. É a primeira biografía editada deste home fundamental da cultura galega, centrada máis (e iso é o máis interesante) na súa vida, non na súa obra. Non é unha análise dos seus poemas, dos seus libros ou dos artigos, claro que se fala deles, pero como un elemento máis dentro dunha vida chea de momentos importantes.

Un relato da súa vida, feito por un lado con toda a obxectividade que da o material co que traballou o autor, pero ao mesmo tempo cun gran cariño pola persoa que se nota en moitos momentos. Hai varios capítulos a medio camiño entre o ficcional e a realidade nos que o autor imaxina escenas da vida de Celso Emilio, escenas que o lector vai vivir case como si estivera nelas, cun dominio da narrativa de ficción que non é algo normal neste tipo de obras. Non podo resistirme a deixar un breve fragmento deses capítulos, este en concreto é o inicio do 10, “Vésperas”:

“A casa vai ficando baleira. Hai moito rebumbio nela, todo remexido, todo fóra do seu sitio en ben de tarecos esparexidos que non se sabe aínda se irán a parar aos baúis ou cumprirá desfacerse deles de vez..., semella como se levantasen o campamento logo dunha longa tempada instigando o inimigo, por riba este raro calmizo que reina nun estraño mes de maio como este.

CEF senta no seu despacho minúsculo da casa, hoxe máis escuro e tenebroso ca nunca: a mesa xa varrida dos poucos enseres que sempre tivo arriba dela, os andeis da biblioteca só deixan ver a poeira que delimitaba a posición dos vellos libros agora metidos en caixas, pasa un dedo pola madeira mentres prende outro cigarro...”

En momentos importantes e precisos da súa vida o biógrafo métenos dentro da mesma, imaxinando escenas e, sobre todo, sentimentos e sensacións. Creo que é un bo modo de facer máis humano e cercano ao personaxe, que os lectores teñamos unha idea de como era realmente, unha visión máis que sumar ao resto do que nos conta, axudando a coñecer realmente a Celso Emilio. Entre estes momentos novelísticos está o resto da súa vida contada tamén dun xeito ameno e fluído, que nunca se fai pesado para o lector. Unha morea de datos, de personaxes, de historias, de lugares resultado dun inxente e enorme traballo de investigación. Non creo que esaxere se digo que é unha innovadora maneira de achegarnos á biografía dunha persoa, moito máis interesante e amena que en outro gran número de ensaios e que pode crear un novo camiño para este tipo de obras.

A editorial cualifica a obra como “unha biografía monumental”, unha obra que percorre a vida dun autor fundamental da sociedade galega. Podo dicir con coñecemento de causa que o traballo realizado por Ramón Nicolás tamén merece ese adxectivo de “monumental”. Un traballo de máis de tres anos pero que comezou moito antes. Non creo que se poidan contar a cantidade de horas dedicadas a este libro. Moitos dos datos parten das cartas ás que tivo acceso ao longo dese tempo, escritas ou recibidas por Celso Emilio ou referidas a el. Centos de cartas, milleiros de documentos. Horas dedicadas a entrevistas a moitos dos que aparecen na obra. Intentos de contactar con outros que ao final non deron froito. Darlle forma a esta inxente cantidade de material non pode ser nada fácil, e moito menos conseguir estruturalo baixo a forma dun libro que se segue case como unha novela. Lecturas e relecturas, correccións, engadidos e cousas que puideron quedar no tinteiro por puro esgotamento. Creo que un dos méritos fundamentais deste “Onde o mundo se chama Celso Emilio Ferreiro” é conseguir volcar todo este material do xeito que se fixo sen resultar unha lectura pesada, aburrida ou lenta. Gran parte desa documentación aparece baixo a forma dunhas interesantes e exhaustivas notas ao pe, así como unhas páxinas finais nas que se reflicten algúns dos máis importantes.

Como lle dixen ao propio Ramón Nicolás uns días despois de empezar a lela a miña crítica sobre a mesma foi “que me estaba a gustar moito, pero moito, máis do que eu esperaba cando a empecei”. Sentíame na obriga moral de lela, claro, pero sorprendeume desde o principio o estilo e a forma, o dominio do fío narrativo e a forma de contar moitas cousas. Xa dixen que eses capítulos nos que o biógrafo imaxina as cousas parecéronme moi bos, conseguindo que imaxinara máis dunha situación perfectamente.Quedoume gravada unha escena entre Celso Emilio e a súa nai chea de tenrura e sentimentos. E se ademais o resto tamén se lía ben pois mellor que mellor. Non podo rematar sen destacar dous dos últimos capítulos. “As amizades” é un, vainos dar unha idea da personalidade de CEF vista a través das súas relacións con algunhas persoas, amigos, inimigos ou as dúas cousas á vez. O outro que destacaría é o último, xa que me resultou un gran remate, o dedicado a Moraima, a muller do poeta; unha persoa fundamental en toda a historia, presente desde case o principio, non quería rematar a obra sen saber algunha cousa máis dela, e así foi, rematamos coa historia desta muller como unha forma perfecta de pechar o círculo da traxectoria vivencial de Celso Emilio Ferreiro.

CEF pensaba que os poetas eran inmorredoiros, que non eran soterrados, senón “enversados”, os seus versos permanecían para sempre. E cando alguén os le resucitan un pouco, eran “desenversados”, unha marabillosa expresión que unha vez máis demostra a gran personalidade e orixinalidade deste home ao que agora coñecemos máis e mellor.

Unha obra que creo que vai ser fundamental dentro do xénero e que permanecerá ao longo do tempo como unha referencia. Evidentemente eu son un lector máis que, ademais, coñece ao autor, pero isto non ten moito que ver coa perspectiva que teño da mesma.

Hai anos, uns cantos, tiña unha casete que creo que todos por aquí temos escoitado máis dunha vez. Gastada de tanto escoitala e que acompañou moitos momentos da miña xuventude, e algo máis despois. Pois a lectura desta biografía tróuxome de novo o recordo da música que soaba nela. “Aí ven o maio”, de Luís Emilio Batallán, no que musicaba varios poemas de autores galegos, entre eles varios de Celso Emilio Ferreiro, aquí queda, como remate, unha canción da mesma.

"Misión Olvido", María Dueñas

Non debe ser nada fácil pensar nunha segunda novela cando a primeira que tes escrito tivo un gran éxito, supoño que pesará a responsabilidade, as ganas de conseguir máis ou menos o mesmo e ao mesmo tempo a idea de darlle ao lector algo máis, algo parecido pero distinto que lle guste. A veces é complicado e os resultados non son demasiado bos e outras veces é algo que se consegue, o autor esperará como auga de maio as críticas, os resultados das ventas e as opinións dos lectores. Ven isto a que hoxe vouvos deixar o meu comentario persoal sobre unha historia que resposta a este presuposto. Alá por xuño do 2010 deixaba un comentario da primeira novela de María Dueñas, “EL tiempo entre costuras”. Cerca de dous anos tivemos que esperar a segunda historia desta autora, titulada “Misión Olvido”, de moi recente aparición editorial. Para consultar algún dato biográfico remítome ao comentario sobre a súa primeira novela.

Estamos en xullo de 1999. A protagonista, Blanca Perea, casada, nai de dous fillos, profesora de universidade... Pero toda esta aparente vida completa verase desfeita e rota por unha serie de acontecementos. O seu marido déixaa por outra muller, os seus fillos xa son maiores e están algo lonxe dela. A noticia da súa separación cae sobre ela como unha enorme lousa que non se ve capaz de levantar sen fuxir do pequeno mundo que a rodea. Antes de empezar o curso solicita algunha praza lonxe da súa cidade para poder estar soa e tentar recompoñer un pouco a súa cabeza. Aparecen varias oportunidades, pero elixe a que quede máis lonxe, aquela que poña unha boa cantidade de terra de por medio. É un traballo para alguén moito menos cualificado que ela, pero ese é un detalle sen importancia, o fundamental é que está lonxe, ao outro lado do océano. Aparece un traballo nunha universidade dos Estados Unidos, un traballo que non parece ter demasiados alicientes nin económicos nin intelectuais, pero de novo iso é o menos importante. Marchará varios meses á Universidade de Santa Catalina, en California, para rescatar e catalogar o arquivo bastante abandonado dun antigo profesor español, falecido bastantes anos atrás, Andrés Fontana. Nada máis chegar coñecerá á xente que alí traballa, todos dispostos a botarlle unha man. Ademais diso terá que enfrontarse a un almacén cheo dunha documentación que leva anos alí gardada, de forma caótica e desordenada, un traballo inxente que terá que afrontar. Rebecca Cullen estará disposta sempre a axudala, e Fanny será unha especie de secretaria e rapaza para todo, cunha misteriosa e seca nai. Dous homes aparecerán nesta nova etapa da súa vida, o xefe do departamento para o que traballa, Luis Zárate, e un estudoso da literatura española, Daniel Carter.

Entre todos estes personaxes vaise tecendo unha historia formada por moitos elementos. Varios fíos conforman a trama, tendo a estes personaxes como núcleo de case todos eles en maior ou menor medida. A isto engadimos a construción dun gran centro comercial nunha zona que boa parte dos habitantes de Santa Cecilia queren conservar. Tamén a historia das misións franciscanas en California, coñecidas como as misións do Camiño Real. De repente verémonos trasladados á España dos anos do franquismo nunha viaxe dun dos protagonistas que se nos vai contando pouco a pouco a medida que avanzamos nos capítulos. Estrañas relacións, historias de amor, desencontros, enganos, cousas que parecen non ser o que son... Toda unha trama que parece máis complicada do que en realidade é ao final. Un traballo que para ela funcionaba como un escape vaise convertendo en algo máis, en moito máis do que ela esperaba nun principio.

A primeira novela de María Dueñas recibiu críticas de todo tipo, pero en xeral o público acolleuna moi ben, as súas ventas foron realmente boas e incluso algo sorprendentes para ser unha primeira obra dunha autora descoñecida. As recomendacións entre os lectores funcionaron de marabilla e chegou a ser durante moito tempo unha das novelas máis vendidas e lidas. Incluso en breve teremos unha serie de televisión baseada nela. A min persoalmente gustoume bastante. Pareceume unha historia entretida, ben plantexada, a medio camiño incluso entre a realidade e a ficción. E creo que ben escrita, cunha prosa traballada e ao mesmo tempo fluída, que se lía con agrado e case sen darte conta.

Con esta segunda novela ao principio pasoume o mesmo. O seu inicio creo que foi moi bo, subxectivamente falando gustoume moito esa dedicatoria a toda a xente que se dedica ao ensino. O primeiro terzo da novela convenceume. A forma de empezar a historia era bo, os personaxes tiñan un bo desenvolvemento e estábame a convencer. A prosa da autora seguía parecéndome boa, sinxela de ler e ben traballada. Pero a partir de certo momento a miña opinión sobre a mesma foi cambiando pouco a pouco. Deixo claro desde un principio que esta é unha opinión completamente subxectiva, dun lector máis que opina sobre a lectura, sen animo de sentar cátedra en absoluto. Creo que a historia vai perdéndose pouco a pouco. Vai gañando en irregularidade e diluíndose entre demasiadas cousas sen centrarse en ningunha delas. Case pasa por riba de algúns personaxes ou algunhas situacións misturando demasiadas cousas en poucas páxinas. A parte que transcorre na España da ditadura xoga con elementos orixinais e outros demasiado tópicos, preto do costumismo que ata certo punto poden responder á realidade da época, e noutros non tanto. Creo que incluso escapa pouco a pouco nalgunhas situacións dun certo aire de verosimilitude que parece querer darlle. Creo que son demasiadas cousas as que pasan e algunhas quedan pouco cribles dentro desa historia de ficción. Resultáronme interesantes historias como a das misións, os estudos sobre autores españois da posguerra ou o traballo de investigación documental, pero en máis dunha ocasións gustaríame que profundara máis sobre estes ou outros aspectos e menos noutras cousas. Pouco a pouco a historia non é que deixara de interesarme, tiña ganas de saber que pasaba, pero se ía convertendo en algo bastante previsible, case como se soubera que ía pasar a continuación, e normalmente non me equivocaba. Non deixa demasiadas portas abertas á sorpresa, a que de repente o lector lea algo inesperado e esa situación faga que o seu interese pola lectura aumentara.

Non creo que sexa unha mala novela, en absoluto, pero desde o meu punto de vista esperaba algo máis a medida que ía avanzando nas páxinas. Sigo a dicir que me gusta moito como escribe, pero a historia non queda todo o ben que podería se se eliminaran algunhas cousas e reforzaran outras. Algúns personaxes que prometían deixáronme ao final algo indiferente, como se pasaran de repente de coñecidos a descoñecidos, como se esperaras algunha cousa deles que ao final non chega.

Unha lixeira decepción, aínda que non completa, creo que ten algunhas cousas boas pero quedan difuminadas con outras que non mo pareceron tanto. Non foi suficiente como para que deixara a lectura e non rematara a historia, pero ao final custábame un pouco poñerme con ela. Con todo isto espero non desanimar por completo a ninguén, é máis, espero que os que xa a teñan lido ou vaian lela deixen por aquí as súas impresión, a ver se coinciden ou non coas miñas.