"Xuvia-Neda", Vicente Araguas

Hoxe é 17 de maio, Día das Letras Galegas, dedicado este ano ao poeta Uxío Novoneyra. Moitos artigos hoxe en todo tipo de publicacións sobre el e a súa obra, así que vou celebrar e recordar este día cun comentario sobre un libro en galego, pero non deste autor. O libro titúlase “Xuvia-Neda” e o autor é Vicente Araguas.
Naceu en Xuvia o 24 de setembro de 1950. É licenciado en Filoloxía inglesa pola Universidade de Santiago de Compostela. En 1968 deu os seus primeiros recitais como cantautor, e nese mesmo ano publica o seu primeiro disco, gravando outro no ano 1970. No ano 1972 marcha a Glasgow a dar clases de español e comeza a escribir os seus primeiros poemas que apareceran no libro “Paisaxe de Glasgow”. Agora vive en Madrid., exercendo a docencia. Ademais é crítico literario en varias revistas, columnista no Diario de Ferrol e El Correo Gallego. Gracias ao seu traballo neste periódico, na súa sección dominical, recibiu o Premio Reimóndez Portela de xornalismo. Ademais é cofundador do grupo “Voces ceibes”, no ano 1968. Os seus libros son fundamentalmente de poesía e algúns en prosa. Ademais da produción propia traduciu ao galego obras de autores como Stevenson, Seamus Heaney ou James Joyce. Tamén traduciu ao castelán obras de Darío Xoán Cabana, Celso Emilio Ferreiro ou Vinicius de Morais. Das súas obras poéticas podemos mencionar, ademais da citada anteriormente, “Poemas pra Ana Andrea” (1982), “Xuvia” (1983), “Caleidoscopio” (1988) ou “Billarda” (1999) ou a colección de poesía completa publicada no ano 2005 “Maneiras de querer” . Obras en prosa como “Agora xa foi” (2000), “A canción do verán” (2001) ou esta que vou comentar.
“Xuvia-Neda” non é exactamente unha novela, é unha breve colección de contos de pouco máis de cen páxinas, editada recentemente pola Editorial Xerais. Está formada por vinteoito contos moi breves, de non máis de dúas ou tres páxinas, pero son tan breves como intensos. Non lera nunca nada deste autor e a verdade é que me deixou moi gratamente impresionado, non sei se serei capaz de plasmar en palabras as impresións que me produciu, a verdade.
Polo visto na súa produción literaria é fundamentalmente poeta, e iso nótase nestas páxinas. Estamos ante unha prosa moi poética, hai anos que non oía falar de prosa poética, pero este libriño é o máis preto disto que teño lido en moitos anos. A prosa ten unha musicalidade, un ritmo e un ton que se non fóra pola distribución das liñas, dos parágrafos, do texto pensaría que estaba lendo auténtica e completa poesía. E non so por estas cuestións técnicas, senón tamén polo contido, polo que se le, polas historias que nos conta. E ao mesmo tempo podemos relacionalo con outro tipo de escritura, o realismo máxico, de moda hai anos, pero que aquí aparece de xeito claro e marabilloso, movéndose entre a realidade e a fantasía, entre o cotián e os soños, entre a vida real e dura e a que nos gustaría ter. A verdade é que son auténticos poemas en prosa, poemas sobre o erotismo, a melancolía, os perdedores, a tristeza, a memoria, a historia, a saudade, o amor e o desamor..., tantas cousas que non é posible plasmalas aquí todas.
E tampouco podemos dicir que sexan exactamente contos, non teñen un principio e un final moitos deles. Máis que contos son recordos, lembranzas de tempos pasados e presentes, porque o movemento temporal entre uns e outros é constante, algúns transcorren case na actualidade e outros nun pasado máis ou menos recente. Moitos deles son como pinceladas dun cadro que quedou sen rematar, é máis, algúns non chegan nin a iso, senón que son inicios de pincelada de cadros sen rematar ou so levemente iniciados. É como unha luceciña que se acende so uns segundos e que chega para ver unha parte mínima dun recordo, un paso fugaz pola memoria dun tempo pasado. Son case como fotografías, algunhas delas dixitais, con case todo e outras xa deterioradas polo paso do tempo. Fotografías en branco e negro con tantos anos xa que algunhas das cousas que aparecen non se poden recoñecer e so nos quedamos con algunhas cousas da mesma. Como esas fotos que un ve pero en lugar de quedarse co motivo central queda con algo que aparece no fondo ou nunha esquina, algo que un fotografou sen darse conta, sen querer, pero que de repente lle recorda algo que estaba escondido no máis fondo da memoria.
Algúns personaxes aparecen, desaparecen e, de repente, volven aparecer varios relatos despois, como saltos no tempo pero sen que nos conten enteira a súa historia, porque iso non é o importante. O importante son os sentimentos que provocaron, os recordos espallados que temos deles. O Fandiño, que vai saltando de conto en conto, o cura e outros máis que, como o Guadiana, métense no máis fondo da memoria para volver a saír pouco despois. A muller que, espida e acompañada do seu can, na súa casa, en tres páxinas concentra toda a alegría e tristura da súa vida. O disco dos Beatles que en realidade está interpretado pola “Torero Band”, un engano máis que un comete sen darse conta. A tenda bar que todos podemos recordar da nosa infancia, das que hai moitas en cada rincón de Galicia e onde se pode oír o voo das moscas, as procesións, as festas, as discotecas, os baños de principios e finais de verán, os amores non correspondidos..., tal cantidade de cousas concentradas en tan poucas páxinas. Unha marabilla para os sentidos, de verdade, e ademais non é algo baleiro, é algo cheo de contido que non se queda so nun bo e bonito envoltorio.
A verdade é que me sorprendeu moi gratamente, non lin nada antes deste autor, pero penso que algo máis verei, porque avivou cousas nos meus sentidos que estaban algo escondidas.
Déixovos so un par de frases extraidas dalgún dos contos, non elixidas por nada en concreto, porque poderían ser moitas as que poría, pero prefiro deixar estas dúas para que os que sexan afeccionados a este tipo de narrativa poidan descubrir as demais, porque abras por onde abras o libro atoparás moitas.
“..., e agora os limpiaparabrisas son dúas batutas dunha orquestra pantasma”
“A tarde vaise poñendo con maneiras de muller febril, de dona namorada”
“A procesión arrodeaba a igrexa, con xeitos de cóbrega de mazapán”