"Solo el silencio", R.J. Ellory

Hoxe déixovos unha nova novela do xénero negro que tamén me chegou por recomendación paterna. Non é exactamente un exemplo perfecto do xénero e algúns críticos e o propio autor falan dela como unha forma especial dentro deste xénero, como un thriller a cámara lenta, no que o núcleo central é outro e non a historia de asasinatos, resolución de misterios ou captura dun desapiadado asasino, aínda que de todo isto ten, claro. O autor é R. J. Ellory e a novela titúlase “Solo el silencio”, editada no ano 2011 por RBA Libros. Un autor que non coñecía e que me gustou bastante, sobre no sentido de como xoga con moitos dos lugares comúns do xénero para facer algo lixeiramente distinto en moitos sentidos.

A primeira sorpresa foi descubrir que non é un autor americano, algo que se me pasou pola cabeza cando estaba a ler a súa novela. Roger Jon Ellory é inglés, nado en 1965 en Birmingham. Tras uns primeiros anos marcados polo abandono do seu pai antes do seu nacemento ou a morte da súa nai, pasar por diferentes internados e rematar estudando na súa cidade natal. É diplomado en artes gráficas e deseño, abandonando a universidade antes de licenciarse. Aos 17 anos foi arrestado por caza furtiva e condenado a prisión. Interesouse polo deseño gráfico, a fotografía e a música, actualmente forma parte dun grupo musical. Entre as súas influencias á hora de escribir recoñece as de Conan Doyle, Tolkien ou Stephen King e doutros importantes autores de ficción, xénero ao que é afeccionado. Comezou a súa primeira novela con 22 anos. Entre 1987 e 1993 escribiu máis de vinte novelas, a maior parte delas rexeitadas polas editoriais. Por esa razón deixou de escribir, pero retomou a actividade no ano 2001. Empezou a traballar como oficinista e dedicou as súas horas libres a escribir de novo. Entre 2001 e 2003 rematou tres novelas, “Candlemoth” foi unha delas e conseguiu publicala en 2003, cun certo éxito dentro e fóra do seu país. Desde aí ata 2013 publicou dez novelas máis, gañando algúns premios de certa importancia. A que vos deixo hoxe é a súa quinta novela nesta serie, con gran éxito, traducida a vinte idiomas e con varias nominacións e premios gañados, incluso chegará ao cine. Polo que vin é, de momento, a única que se pode ler en castelán. Como curiosidade dicir que hai uns anos descubriuse que baixo varios pseudónimos o propio autor dedicábase a dar boas valoracións e críticas das súas novelas en páxinas web de ventas, como Amazon. Chegaba a cualificalas de xeniais, magníficas ou de obras mestras modernas, ao mesmo tempo que atacaba a algúns dos seus competidores.

A novela transcorre no pequeno pobo de Augusta Falls, en Georgia, ao sur dos Estados Unidos a finais dos anos 30, chegando case ata os nosos días. O protagonista central é Joseph Vaughan, que nese momento so conta con doce anos de idade, nun mundo dominado pola ameaza da Alemaña nazi e o principio da Segunda Guerra Mundial. Aos seus poucos anos verase inmerso nun mundo de tristeza e violencia. O primeiro golpe é a morte do seu pai, quedando so coa súa nai nunha pequena granxa das aforas do pobo e con poucos recursos económicos. Ademais diso empezarán a aparecer cadáveres de nenas brutalmente asasinadas. Tras secuestralas o asasino mátaas e mutílaas salvaxemente, deixándoas despois onde calquera poderá atopalas. Joseph, pensando nas nenas e sobre todo nunha das súas veciñas, decide formar unha patrulla con varios dos seus compañeiros, os Vixiantes, para tentar atopar á persoa que está a facer esas barbaridades, pero todos os seus esforzos non chegarán a bo porto. Os asasinatos continúan, a policía de varios condados está completamente desorientada, non teñen pistas nin a máis mínima idea de quen está a facer estas cousas. Joseph non ten demasiados amigos e a relación coa súa profesora vaise facendo cada vez máis estreita. Ela ve algo nel, un talento especial que non quere que desaproveite. A Joseph gústalle escribir e ela será a encargada de que desenvolva ese potencial que ten, animándoo, dándolle lecturas e conseguindo que participe nalgúns concursos. Pero nada serve, nin a patrulla nin o traballo policial. Joseph vai crecendo, a súa vida vai cambiando en moitos sentidos e os asasinatos non paran. Incluso el será un dos que atope a unha das nenas salvaxemente asasinadas. Todo fai pensar que ten que ser alguén que pertenza a algún dos pobos que están preto aos lugares onde van aparecendo, pero a policía segue sen pistas. En certo momento un veciño parece ser o asasino, varios obxectos das nenas mortas aparecen no seu poder, por fin parece que todo rematou. Pero cincuenta anos despois, tras moitas cousas, os asasinatos non paran. Rematará algunha vez? Quen é o brutal asasino? Toda esta historia, acompañada da vida de Joseph Vaughan, que é un dos núcleos centrais da historia.

A min a novela gustoume bastante. Está escrita con sobriedade, sen demasiados excesos e ao mesmo tempo lese dunha forma fluída e a historia faise interesante. Como dixen ao principio nalgúns sitios falan dela como un thriller a cámara lenta, polo que está lonxe da típica historia do xénero. Aquí non temos pistas, investigacións nin moito menos acción, disparos ou esas cousas. Se lle quitamos o compoñente do asasino en serie podería ser unha historia case igual de interesante pero na que quedarían sen explicar algunhas reaccións, situacións ou formas de comportarse dalgúns personaxes. Os asasinatos das nenas son un fío central da vida de Joseph que se vai alongando a través do tempo e que ten unha gran influencia en todo o que lle vai pasar ao longo da historia. Pero a trama está centrada neste personaxe principal, na súa vida desde a súa infancia nese pequeno pobo ata case o final, cando vive en Nueva York. Ao longo de todo ese tempo coñeceremos todo o que lle pasa, que non será pouco. Non é unha novela negra nun sentido preciso, é un relato narrativo que ten como detonante das situacións a ese asasino en serie de nenas. A historia é interesante e está ben desenvolvida e será imposible que non nos preguntemos varias veces quen pode ser ese brutal asasino, pero ao mesmo tempo interesaranos moito a vida de Joseph e o que lle vai pasando, como vai desenvolvéndose e todos os problemas que terá. Ademais diso todos os personaxes que xiran ao redor del son importantes, desde os que están ao seu lado nos seus primeiros anos ata os que irán aparecendo a medida de que crece.

Como curiosidade comentar que antes de ler a novela non vira nada da vida do autor nin das súas influencias. Cando estaba a ler os primeiros capítulos pensei que me recordaba en moitas cousas a algunhas historias dun dos meus autores favoritos, Stephen King. En concreto moitos dos momentos dese principio trouxeron á miña memoria un dos seus mellores relatos curtos, “Verano de corrupción”, de onde saíu unha das mellores películas que toman os seus contos como base, “Cuenta conmigo”. Esa relación que se establece entre Joseph e os seus amigos, a complicidade e moitas das situacións que pasan semellaban en moito a esa historia. Todo quedou máis claro cando lin que este autor era unha das influencias que el mesmo recoñecía, é imposible non darse conta.

Como dixen, unha novela negra algo distinta ao habitual, sen moitos dos elementos típicos do xénero e con outros que si aparecen, con cousas engadidas que fai que sexa interesante e entretida. Creo que podería gustar aos afeccionados ao xénero, pero tamén a moitos que non o sexan, porque como dixen é máis a narración dunha vida completa que a investigación desa decena de asasinatos. Lese con interese e creo que consegue atrapar ao lector nesa vida de continuos altibaixos, con bos e malos momentos. Sobre todo porque cando empezamos a ler estamos ao mesmo tempo coñecendo o final e o principio da historia, partimos como lectores do final para ir vendo como se vai desenvolvendo todo, pero non quero contar máis porque penso que merece a pena que a leades. Anotarei ao autor, creo que as súas outras novelas poden resultar apetecibles.

"Los últimos días"

Hai xa un tempo que apareceu por aquí o último comentario sobre cine, unha actividade que tiñamos un pouco deixada de lado. Estas últimas vacacións, tendo en conta o bo tempo que tivemos, fun dúas veces ao cine, así que o comentario de hoxe é sobre unha das películas que vimos. A outra, “G. I. Joe, la venganza” non é máis que un mero entretemento do que pouco máis se pode dicir que iso, pero a verdade é que a carteleira tampouco deixaba demasiada marxe para a elección. Tampoco somos demasiado afeccionados ao cine español, pero vimos o trailer e chamounos a atención. Relacionado con isto, un pequeno aparte. A ver se os encargados de montar os trailers córtanse un pouco. Ultimamente case non é necesario ir ver a película, con velo case te chega porque practicamente todo o importante ou central da historia aparece nel. O trailer non debería ser máis que un reclamo, unha forma de chamar a atención do espectador para que vaia ver a cinta, pero é algo que case te podes aforrar, porque salvo o final contan case todo. Fomos ver “Los últimos días”, cine español con vocación internacional que non está nada mal. Por algún lado lin que agora falan de facer cine á americana, unha afirmación que non me gusta demasiado. Eu prefiro pensar en que están a facer un cine que se pode exportar, que calquera espectador de case calquera sala do mundo pode ver e disfrutar con el. Creo que incluso os espectadores de aquí estamos un pouco cansos de ver case sempre o mesmo e se queren que a xente vaia ás salas teñen que pensar en facer cousas algo máis entretidas e que chamen a outro tipo de espectador. Nestes últimos anos houbo unha serie de historias que responden a xéneros como a acción, o terror ou a ciencia ficción, xéneros que non aparecían demasiado polas salas con firma española. Están aparecendo novos directores que, normalmente con financiación na súa maior parte estranxeira ou con actores de fóra, están a conseguir abrir portas que ata agora estaban pechadas.

Estamos en Barcelona na época actual. A historia céntrase en dous personaxes, que son os que levaran o peso da mesma. Por un lado temos a Marc, un rapaz que traballa nunha empresa de software na que pasa máis horas que na súa casa, onde espera por el Julia, a súa parella, que traballa nunha xoguetería dun centro comercial. Por outro lado temos a Enrique, un executivo de alto nivel que é o encargado de facer funcionar empresas, de apertar aos traballadores e de botar a aqueles dos que poden prescindir. Dous personaxes completamente distintos que nunca pensaron que poderían ter algún tipo de relación e moito menos que ían pasar unha verdadeira, violenta e perigosa aventura. Algo raro está a pasar en todo o mundo, xente que ten pánico a saír da casa, suicidios e estraños fenómenos. Algo hai no aire que provoca que a xente sufra unha grave especie de ataques de agorafobia que rematan coa morte cando se atreven a saír ao exterior. Ante isto todos vense obrigados a vivir nas súas casa, igrexas, hospitais ou o lugar onde os collera o momento no que todo o mundo vese afectado. A Marc e Enrique atoparémolos no edificio no que o primeiro traballa e o segundo é o encargado dos axustes de persoal. Enrique é un home duro, seco e individualista, que vai ao seu sen pensar en ninguén máis, capaz de pisar a calquera e de pasar por riba de calquera con tal de conseguir o que quere. En certo momento Marc descobre que Enrique ten un GPS e decide falar con el, pedirlle a súa axuda ou colaboración para tentar saír de aí. Marc quere ir a súa casa, quere ver se Julia aínda está alí e recuperala. Enrique ten un obxectivo distinto, tamén quere saír, pero a súa idea é ir a zona da Vila Olímpica. Cada un ten cousas que o outro quere e conseguen chegar a un acordo bo para os dous, pero tan frouxo como o momento no que viven. Así empezará unha viaxe polos túneles do metro, os sumidoiros e o subsolo da cidade. Uns lugares cheos de xente, de persoas desesperadas que non se atreven a saír e aliméntanse do que poden. Grupos violentos, xente perdida, de todo atoparán nesa especie de odisea pola Barcelona subterránea.

O peso da historia recae nos dous actores principais e son eles os que levan a voz cantante en todo momento. Enrique está interpretado por José Coronado, para min un dos mellores actores, sobre todo en certo tipo de papeis, do panorama español. Creo que a primeira vez que me fixei nel foi vendo unha serie española de hai xa uns anos e que non estaba nada mal, “Periodistas”. Ultimamente especializado en papeis de home duro e algo violentos, impecable en “No habrá paz para los malvados” ou “La caja 507” por exemplo. Aquí segue esa liña e gustoume moito o papel que interpreta en todos os sentidos, os xestos, as caras, a voz, sempre convincente e enchendo a pantalla coa súa presencia, tanto que cando non aparece parece que falta algo e a película perde un pouco. O outro papel principal, o de Marc, está interpretado por Quim Gutiérrez, un actor que empezou en series da televisión catalá e que agora está a facer algo de cine. Non o vira antes e gustoume por momentos, un pouquiño irregular desde o meu punto de vista. Ten escenas realmente boas e outras, sobre todo en canto a matices de voz, que me deixaron algo máis frío, pero aínda así tamén está ben. O outro papel cunha certa relevancia, aínda que moito menor, é o de Julia, a actriz Marta Etura. As poucas escenas que ten resólveas moi ben.

Os directores da historia son ademais os guionistas, os irmáns Álex e David Pastor. Dous novos directores e escritores dos que non oíra falar demasiado. Despois de varias curtas, a súa primeira película foi “Infectados” (2009) que non vin pero que segue a liña de cine de ficción e terror. A de hoxe é a súa segunda historia longa e vendo o éxito que está a ter e a súa posible saída internacional non creo que sexa a última. A historia está ben levada, cos momentos xustos de tensión metidos cada pouco ao longo da mesma. As escenas de acción son as xustas e están ben rodadas e incluso temos algunha sorpresa inesperada. Quizais o único que non me gustou moito foi un uso algo esaxerado do flash-back. Vannos contar a historia con continuos saltos cara atrás no tempo para que vaiamos entendendo o que está a pasar pero en algunha ocasión algún deles en lugar de explicar fai que caia nunha certa repetición. As escenas máis impactantes e logradas son as de unha Barcelona baleira, desolada e nun camiño cara á destrución que non parece ter volta atrás. O uso dos efectos especiais creo que está feito na súa xusta medida, sen dominar por riba da historia. Creo que en xeral fixeron un bo traballo e anotarei para estar pendente das súas futuras producións.

A película gustoume bastante. Nalgunhas críticas lin opinións de todo tipo. Algúns falan dun uso esaxerado de certos tópicos de historias parecidas, algo que pode ser certo, pero que tampouco me parece un defecto en si mesmo. É máis, creo que ten unha boa mistura entre certas ideas orixinais e o uso de camiños xa coñecidos, algo que pode quedar tamén no terreo da homenaxe a clásicos do xénero apocalíptico. Outros falan de fallos no guión ou de cousas pouco lóxicas ou cribles, o que tamén é certo, pero que alguén me diga que historia deste tipo non os ten. Ningunha delas soportaría unha análise en profundidade de algo que, no fondo, non ten máis intención que a de entreter ao espectador. E iso é algo que consegue, estivemos atentos, entretidos, tensos e pendentes da historia, algo que vai no seu favor. Quizais podemos botar de menos algo máis de desenvolvemento, algún personaxe con algo máis de peso ou algunhas ideas que poderían alongarse algo máis para darlle un pouco máis de peso á cinta, pero é o que hai e tal cal é gustounos.

Eu recoméndoa aos afeccionados ao xénero, non creo que os decepcione. Creo que é un bo paso cara a unha cinematografía algo distinta á habitual e que pode facer que certo tipo de público que escapa das salas simplemente por ser española volva a elas.