"El falsificador de pasaportes", Cioma Schönhaus

Parece que sempre asociamos novela histórica con Idade Media e é verdade que por moitas razóns é unha época que chama moito a atención, que ten moitos ingredientes para dar boas e entretidas novelas con moitos datos históricos polo medio, a sociedade feudal, os nobres e os campesiños, cristiáns, musulmáns, xudeus..., son moitas as cousas que se poden narrar e en calquera país aparece algunha contando historias. Isto ven a conto de que a que vou comentar hoxe rompe con esta tendencia, aínda que hai tamén moitas novelas que transcorren na mesma época que esta. Falo de unha novela non demasiado coñecida e que lin hai pouco, recomendo a súa lectura, a min gustoume moito. O título é “El falsificador de pasaportes” e o autor Cioma Schönhaus, un dos homes máis buscados pola policía de Berlín durante a época nazi. E esta afirmación non é novelesca, é realidade, porque falamos dun relato autobiográfico.
O autor naceu en Berlín en 1922. Empezou os seus estudos de bacharelato no Realgymnasium de Königstadt, pero en 1937 é obrigado a trasladarse á Mittelschule da comunidade xudía. Estuda despois dous anos Artes Gráficas nunha escola xudía de Berlín e ata 1942 traballa para os nazis como xastre, torneiro ou mecánico de máquinas de coser. Entre 1942 e 1943 vive na clandestinidade e usa as súas impresionantes dotes como debuxante para falsificar documentos oficiais. Vive en Berlín, escondido e alternando distintos nomes e lugares de residencia. Acosado por unha orde de busca e captura da Xestapo foxe a Suíza. Alí o teólogo Karl Barth conséguelle unha beca na Universidade de Basilea. Entre 1944 e 1953 estuda Belas Artes e Oficios e tamén Filoloxía Xermánica, Psicoloxía e Psicanálise. Entre 1953 e 2000 dirixe un taller propio de artes gráficas e comunicación.
A novela céntrase na súa etapa como falsificador e prófugo no Berlín dos anos da guerra. Ao principio da algúns datos sobre a súa infancia, pero a historia comeza no ano 1941, cando en Alemaña xa é un feito a persecución contra os xudeus e toda unha serie de leis que limitan a súa vida e rematan nas detencións e nos campos de concentración. O propio autor rememora cando, con vinte anos, decide ser un habitante clandestino de Berlín. A súa intención é clara, escapar do réxime nun momento no que a súa familia xa foi deportada. Ademais ten un talento enorme que lle vai servir para sobrevivir, non so a el, senón a moitos dos seus compatriotas, é un gran debuxante. Así adicarase a falsificar todo tipo de documentos e pasaportes que poidan axudar non so a el, tamén a moitos compatriotas para poder vivir nese Berlín que os persegue e rexeita ou para poder escapar de Alemaña a outros lugares onde poidan vivir. En ningún momento vaise render ante a cantidade de adversidades e problemas que se lle presentan, nin deixarse levar polo gran medo que pasa, desafía ao seu destino e aposta por sobrevivir, chegando a ser case temerario. Así terá unha relación coa esposa dun soldado alemán, deixarase ver polos ambientes e locais de moda e os mellores restaurantes e hasta terá un pequeno barco de vela. O que sexa con tal de vivir aproveitando todos os momentos que se lle presentan, porque poden ser os últimos. Pero a Xestapo cada vez está máis preto del e os seus disfraces empezan a non ser efectivos, así que tentará a última aventura, chegar a Suíza en bicicleta.
Xa sei que hai moitas historias de xudeus na Segunda Guerra Mundial, unhas mellores que outras, pero esta pareceume distinta, sobre todo polo xeito de contar as cousas. Está escrito dun modo moi preto do lector, case familiar, as veces parece que podes imaxinarte ao protagonista ao teu lado, tomando un café ou nunha agradable tarde de outono mentres conta a súa historia. Unha historia arrepiante, non imos descubrir agora todas as barbaridades, salvaxadas e animaladas que aconteceron nesa época, pero ao mesmo tempo é unha historia tremendamente emotiva, case unha novela de aventuras, ademais sabendo que ten un final feliz, non como ocorre con outras do mesmo tipo, é el mesmo o que está a contar a súa historia, por iso sabemos que ten un final feliz.
Está narrado ademais cun ritmo rápido, sen pararse demasiado en descricións ou en cousas non demasiado importantes, todas as palabras teñen un sentido, non hai nada anecdótico na lectura. É un canto á valentía e ás ganas de vivir nun momento no que iso non era nada sinxelo. Será inevitable conmoverse cando se estea a facer a lectura, tremer de medo ou de emoción ante todo o que pasou e como o seu inxenio e o seu don fixeron que saíra con ben de todo. Tamén é unha historia cargada de ironía que aparece en momentos horrendos, dándonos o punto de vista dun home que burlou ao réxime alemán, e sempre cun sorriso na boca.
Na introdución di “A miña feliz salvación débese a un feito no que desempeña o papel principal a Lei dos Grandes Números. Se o solo de parqué dunha gran sala presenta un buraco grande como un puño e se nesa sala alguén tentase atinar no buraco cun garavanzo, as súas posibilidades de acertar serían mínimas. Pero se se collera un saco de garavanzos e se baleiraran na sala, o buraco enseguida estaría cheo. A historia de cada un deses garavanzos que se colan no buraco constaría, como a miña, dunha cadea de estrañas casualidades. Eu son un deses garavanzos”.
Déixovos, hoxe, cunha historia forte e dura, pero tremendamente optimista dentro da súa dureza. Se a ledes, espero que vos guste tanto como a min.