Nestes últimos anos lin bastantes novelas, unhas gustáronme máis que outras, outras entretivéronme e tiven a sorte de que foran moi poucas as que non me atraeron. De todos modos moi poucas sorprendéronme de verdade, parecéronme distintas ou con algo máis do habitual. Esta de hoxe lida xa hai tempo, está dentro desa categoría das “distintas” e que no seu momento sorprendéronme moi gratamente. Hai pouco regaláronma nunha edición traducida ao galego e editada por FaktoriaK (que xa comentei nun post anterior que estaba a editar traducións moi interesantes), e iso fixo que me decidira a volver a lela, disfutándoa tanto ou creo que máis, que a primeira vez. Falo de “A conxura dos necios”, de John Kennedy Toole.
John Kennedy Toole naceu en Nova Orleáns en 1937. Parece que tivo unha infancia algo complicada a causa do carácter da súa nai. Foi un bo estudante e tras graduarse na Universidade de Tulane licenciouse en Lingua Inglesa na Universidade de Columbia. Logo pasou un ano como profesor asistente no Colexio Hunter. Tentou conseguir un doutorado en Columbia, pero foi recrutado polo exército en 1961 e destinado a Porto Rico, onde serviu dous anos, entre outras cousas ensinando inglés aos recrutas hispanofalantes. Regresou a Nova Orleáns e deu clases no Dominican College. Tamén traballou unha temporada nunha fábrica de roupa masculina e incluso andou con músicos de rúa e traballou como vendedor tamén polas rúas. Moitos destes escenarios aparecen na súa novela “A conxura dos necios”, que el mesmo considerou, tras escribila, unha “obra mestra”. Presentou a mesma a varias editoriais, pero ningunha se atreveu a publicala dicindo, por exemplo, “que non trataba de nada”, cando en realidade a razón sería que era posiblemente demasiado directa, descarnada e crítica. Estas negativas tiveron efectos moi negativos nel, que entrou nunha forte depresión que o levou á bebida, a descoidar as súas actividades profesionais e a sentirse un completo fracasado. Todo isto culminou no seu suicidio en 1969 poñendo un extremo dunha mangueira no tubo de escape do seu coche e o outro na ventá. Deixou unha nota de suicidio, que a súa nai destruíu. Thelma Toole, a súa nai, conseguiu que o escritor Walter Percy lera a novela do seu fillo, sentíndose rapidamente apaixonado con ela e conseguindo a súa publicación en 1980, escribindo el mesmo o prólogo. O propio Percy recoñece que a nai de Toole foi moi insistente e ante isto decidiu ler a novela, que ao principio pareceulle boa, pero a media que avanzaba o calificativo pasou a xenial. Autor e novela recibiron en 1981 o Premio Pulitzer a título póstumo e o premio á mellor novela estranxeira en Francia nese mesmo ano. Outra novela completa a produción deste autor, “A Biblia de Neón”, que escribiu con 16 anos e que sempre considerou demasiado xuvenil para tentar publicala. Ao final viu a luz, gracias ao éxito da anterior, en 1989.
O título fai referencia a unha cita de Jonathan Swift: “Cando un verdadeiro xenio aparece no mundo, recoñecerédelo por esta sinal: todos os necios conxúranse contra el”. E isto é o que máis ou menos lle pasa ao protagonista da novela, Ignatius Reilly, un “xenio” que parece que ten a todo o mundo en contra, incluso á súa propia nai. Poderíamos resumila nas peripecias e aventuras de Ignatius, un personaxe excéntrico e estrambótico, que tenta vivir dentro do mundo normal e vese obrigado a atopar traballo para poder pagar unha débeda. É un inadaptado social, dentro claro está dos parámetros da sociedade na que se move, onde para el os inadaptados son todos os demais, nunca el. Quere que todo o mundo saiba o que pensa, e para iso vai plasmando nunha especie de diario tan estraño como el, as súas ideas, vivencias, as cousas que lle pasan no día a día. Todo iso queda plasmado nuns cadernos marca “Big Chief” (“Gran Xefe”) que anegan a súa habitación, tan caótica como a súa vida. A causa dun accidente da súa nai co coche vaise ver obrigado a saír de casa e buscar traballo. Esta sería a liña central da novela, as aventuras e desventuras de Ignatius no mundo real, aínda que sexa un mundo tan caótico e estraño como a súa propia vida e forma de ver o mundo. Porque a xenialidade da novela vai ser o rosario de personaxes cos que se vai atopar ao longo de todas estas aventuras. Primeiro en “Levy Pants”, onde traballará na oficina dunha fábrica de pantalóns, teoricamente encargado do arquivo, pero claro, iso é pouco para el e as cousas irán máis alá. Logo, indo á base da economía, será vendedor na rúa de pan e salchicas, claro que o termino “vendedor” será máis ben un título honorífico que real. Non sería demasiado complicado contar algo máis, pero penso que para todos aqueles que non a leran, o mellor é ir descubrindo as cousas a medida que len a novela. A acción se desenvolve na cidade de Nova Orleáns, quizais unha das cidades máis distintas dos Estados Unidos, converténdose en moitos aspectos nun personaxe máis.
Ignatius posiblemente sexa un dos mellores personaxes literarios nos que podo pensar. Algún fan a comparación con Don Quixote, máis que polo punto de tolería penso eu, que por esa idea central de ver as cousas máis como un lle gustaría que foran que como en realidade son, buscando sempre un mundo ideal, mellor e máis ordenado segundo os seus propios ideais. Un home de pouco máis de trinta anos, que vive coa súa nai e que o único que quere é un mundo mellor. Ben, iso e que se solucionen os problemas da súa válvula pilórica, posiblemente a máis famosa de toda a literatura e que da pe a momentos realmente hilarantes. O seu aspecto, a súa forma de vestir, a súa hixiene o a súa forma de mostrarse pola cidade é algo realmente impresionante, case tanto como o seu reloxio do rato Mickey, outro elemento característico. El é o centro da historia, a súa forma de ver as cousas, a vida e a revolución que quere para un mundo que non lle di nada. A súa única “amiga” por dicilo dalgunha maneira é unha especie de noiva que tivo en certo momento e coa que mantén unha case violenta correspondencia. Ela é Myrna Minkoff, outra muller tamén algo especial, parecida a el en algunhas cousas e que sempre estará presente en case todo o que Ignatius fai. Pero o mellor da novela é o rosario de personaxes que aparecen ao redor da vida do protagonista. Todos eles fan da novela unha amarga e dura crítica contra a clase media americana, contra as súas preocupacións, as súas actividades e forma de ver a vida da que non se salva ninguén, un rosario de personaxes cada un máis desagradable e estraño que o anterior, tanto que algún fan parecer a Ignatius case normal, coherente e digno. Poderíamos empezar coa súa propia nai, Irene Reilly, unha muller que por un lado vive para o seu fillo pero que por outro non quere máis que librarse de el e que gracias a unhas amistades que fará ao principio da novela, irá vendo cousas que antes non vía. Case sempre queixándose da vida que lle da o seu fillo e da súa “arturitis”, unha dor que non lle deixa vivir en paz. Quizais un dos máis destacados sexa o patrulleiro Ángelo Mancuso, un policía practicamente inútil, desprezado e vacilado por case todos, pero moi digno no concepto do seu traballo, o seu obxectivo principal nesta vida é facelo ben e conseguir algunha detención (algo que o seu xefe tamén desexa con ansia). Mancuso, para conseguir este obxectivo, terá que traballar de incógnito, cuns disfraces realmente ridículos e esaxerados e incluso confinado en certo momento case a vivir nos baños dunha estación de autobuses. Está casado e ten fillos, pero sempre aparecen como algo case alleo a el, están, pero como se non estiveran, case como el para eles. A nai de Ignatius, por cousas da historia, farase amiga deste policía e dunha tía do mesmo, Santa Battaglia, que será en parte a encargada de abrirlle os ollos a Irene para que bote ao seu fillo de casa e poida levar unha vida máis normal, ademais, como é viúva tamén actuará de celestina para conseguirlle un noivo á pobre Irene.
En cada lugar polo que pasa Ignatius teremos a unha serie de personaxes que ademais entrecruzáranse dunha maneira bastante simpática e curiosa. Así ao principio da novela nai e fillo entran nun local de copas. Aí teremos a Lana Lee (dona do bar) que ademais do seu bar ten unha serie de estraños e escuros negocios xunto con George que descubriremos a medida que leamos. Nese bar traballa Darlene, unha muller que se encarga de que os clientes beban máis. Ademais nese bar entrará a traballar Jones, outro deses personaxes realmente xeniais (un dos meus favoritos xunto co protagonista e Mancuso), un negro protestón, algo reivindicativo pero realmente “pringado”, obrigado a traballar limpando o bar por unha miseria ante as ameazas da xefa e a policía. Xenial este Jones tanto pola súa forma de falar como, sobre todo, polas cousas que di.
Cando Ignatius entra a traballar en “Levy Pants” aparecerá outro grupo. Alí está o señor González, quizais un dos máis “normais” da historia. O xefe da oficina e un dos poucos que traballa de verdade en toda a novela. Pero aquí imos atopar a outros deses bos de verdade, a señorita Trixie, unha secretaría que tería que levar varios anos xubilada. ¿Por que non o está? Porque a señora Levy, a esposa do dono da fábrica de pantalóns, está empeñada en ser a salvadora desta pobre muller que o único que quere é xubilarse e o xamón que non lle regalaron na Pascua. A señora Levy, case salvadora do mundo, que di que non pode xubilarse porque iso acabaría con ela baseándose nun curso de psicoloxía que non chegou a superar. O dono da fábrica, o señor Gus Levy, unha especie de playboy de medio pelo ao que non lle preocupa demasiado a fábrica, máis metido en vivir a vida, saír, xogar ao tenis, viaxar...
Logo, cando empece a vender salchichas, un traballo que a súa nai considerará humillante e baixo para unha persoa que ata estudou na universidade, teremos a outro grupo máis, desde o dono da empresa dos carriños, Dorian Greene ou o ancián señor Claude Robichaux.
Paréceme imposible plasmar aquí como é toda esta fauna de seres humanos que aparece na historia, a verdade, así que o mellor é que vos mesmos os descubrades.
É unha novela disparatada, ácida e á vez tremendamente intelixente. Unha traxicomedia onde as gargalladas deberían aparecer máis dunha vez, pero tamén a amargura e a tristeza. O autor reflexa a sociedade que lle tocou vivir nun ton burlón e crítico, aínda que podemos seguir recoñecendo moitas das actitudes que aparecen na novela na nosa sociedade actual. Piedade, comprensión, amargura, resignación, tristeza, alegría e moitos outros sentimentos poderán saír á luz coa súa lectura, e cando, coma min, fíxose unha segunda vez, moito máis. Díxose que reflexa tamén algunhas das vivencias do propio autor, polo que podemos pensar en Ignatius como unha especie de trasunto caricaturesco de Toole. Por outro lado é inevitable pensar que, posiblemente, a súa tempérana morte privounos doutras novelas, incluso dunha posible continuación, xa que o final desta da pe a pensar neles, unha verdadeira pena.
Unha novela que considero imprescindible de verdade para todo bo afeccionado á literatura, unha obra que hai que ler, e lela con calma, con cariño, disfrutándoa. Se non o fixeches é algo que recomendo moito, ides disfrutar, e para os que o fixeran hai tempo penso que pasados uns anos é tamén recomendable sacala do estante e volver a tela entre as mans.
No hay comentarios:
Publicar un comentario