"A estrada", de Cormac McCarthy

Antes de comezar co comentario de hoxe quero dicir que a novela da que vou falar é de recente publicación en galego pola editorial FaktoríaK de Libros. Quero destacala porque está a publicar varias traducións de outros idiomas ao galego máis que recomendables e interesantes. Podedes consultar o seu catálogo na páxina web www.faktoriakdelibros.com

Hai poucos días que rematei de ler a novela que vou comentar hoxe e penso que era necesario deixar ese tempo para pensar un pouco sobre ela e non facer un comentario nada máis terminala porque penso que podería ser algo triste e tremendista, pasado un tempo prudencial creo que a vexo con algo máis de distancia e matizando algunhas cousas. Teño que dicir, sobre todo, que me gustou moito, atraeume a historia, a forma de contala, as situacións e, entre outras cousas, a linguaxe que usa o autor e a forma de contarnos a historia. Falo de “A estrada”, a última novela de Cormac McCarthy. Hai unha palabra en galego que definiría perfectamente o estado no que deixa ao lector esta novela, “desacougante”, que viría a ser unha mistura entre intranquilidade, malestar, nerviosismo..., todo iso e algunhas cousas máis concentradas nela. É unha novela tremendamente triste, e ao mesmo tempo con unhas situacións nalgúns momentos non vou dicir optimistas, pero si que os protagonistas teñen algunhas alegrías na súa vida que fan que esa sensación desapareza momentaneamente.

Cormac McCarthy é un autor norteamericano, nacido en Providence (Rhode Island) en 1933. algúns críticos falan del como un dos catro mellores novelistas americanos do momento, comparado entre outros con Faulkner, Melville ou Mark Twain. Estudou Humanidades na Universidade de Tennessee, pero non chegou a graduarse. En 1953 ingresou na Forza Aérea dos Estados Unidos, onde estivo catro anos, dous deles destinado a Alaska, onde tiña un programa de radio. En 1957 volveu á Universidade e empezou a publicar algúns relatos na súa revista literaria, gañando premios en 1959 e 1960. En 1961 casa, abandona os estudos e vai vivir a Chicago, onde escribiu a súa primeira novela, “El guardían del vergel”, publicada en 1965, ano no que termina o seu primeiro matrimonio. En 1965, usando os fondos dunha beca embarcou con destino a Irlanda. En 1966 contrae matrimonio de novo con unha cantante inglesa á que coñeceu durante a viaxe. Obtivo unha nova beca, diñeiro que uso para viaxar coa súa muller por Europa. Termina a súa segunda novela durante unha estancia en Ibiza, “La oscuridad exterior”, publicada en 1968. Un ano despois volve a Estados Unidos coa súa muller. Ambas novelas tiveron críticas moi favorables. En 1973 publica “Hijo de Dios”, con críticas xa non tan boas. En 1979, separado de novo, marcha a vivir a El Paso, nese ano publica a súa seguinte novela, “Suttre”, na que traballara de vez en cando durante vinte anos. Manténdose co diñeiro dunha nova beca conclúe a seguinte novela, “Meridiano de sangre”, publicada en 1985. O recoñecemento do público chega coa seguinte novela, “Todos los caballos bellos”, en 1992, co que obtén o National Book Award. Logo publica “En la frontera” e “Ciudades en la llanura”, que xunto coa anterior conforman a denominada “Trilogía de la Frontera”. En 1998 casa de novo. A súa seguinte novela, “No es país para viejos” publícase en 2005. A súa última obra ata o momento é a comentada aquí, “A estrada”, publicada no ano 2006 e coa que gañou o prestixioso Premio Pulitzer. Actualmente reside en Nuevo México coa súa muller e o seu fillo, raramente concede entrevistas e protexe moito a súa intimidade. Varias das súas novelas, sobre todo as últimas, foron levadas ao cine con bastante éxito, incluída esta última, de estrea recente.

“A estrada” transcorre nun mundo destrozado, desfeito e desolado, non sabemos o motivo, pero a terra foi asolada por algo e queda moi pouca xente viva. Cóntanos a viaxe dun pai e dos seu fillo, non sabemos os seus nomes, son o “home” e o “rapaz”, durante uns meses a través dese mundo, sempre seguindo a estrada que dá título á novela. Tampouco sabemos de onde parte a viaxe nin a onde leva en concreto, so que van cara ao sur en busca de algo, de máis xente, dunha certa esperanza que parece lonxana e difícil de encontrar. Inverno, frío, fame, cinzas e desolación son as constantes desa viaxe. Arrastran un carriño da compra no que levan as súas poucas posesións e onde van gardando todo o que atopan durante o camiño. Escondéndose dos poucos superviventes que quedan, moi poucos, sempre asustados, entrando en casas abandonadas, pobos desertos, coches... sempre en busca de algo que lles poida servir para continuar o seu camiño. Escondéndose porque pronto descubriremos que eles son os “bos” como di o rapaz, fronte aos “malos”, que convertéronse en algo lonxano ao ser humano, caníbales, violentos e sen ningún tipo de conciencia. O frío, a fame, a choiva, a enfermidade son as constantes dese máis que complicado e difícil viaxe, lento, cheo de obstáculos e problemas. Unha historia desgarradora, inquietante e demoledora pero con, como dixen algo máis arriba, uns momentos de esperanza, de ledicia dentro dese mundo escuro e triste que fan que mereza moito a pena ler a historia. Como sempre non vou contar máis, unha historia que te atrapa desde o principio, querendo saber máis e máis e esperar a un final que parece que non vai chegar.

A pesar da tristeza patente en toda a narración foi unha novela que me gustou moito. Desde as primeiras páxinas engánchoume a historia desa viaxe, lenta e dolorosa, e eses dous personaxes, cos seus recordos e as súas dificultades para avanzar en busca de algo que nin sequera saben se existe en realidade. Fascinoume a linguaxe empregada e a forma de narrar. Frases curtas, diálogos breves (nos que non temos sequera marcas tipográficas dos mesmos, tanto que as veces en vez de diálogos parecen meras transmisións de pensamento entre dúas persoas tan esgotadas que non poden nin falar) e frases repetitivas e sinxelas que transmiten moitas emocións, tantas que parece increíble. A adxectivación é usada cunha precisión maxistral, algunhas comparacións feren ao lector, transmitindo sempre esa sensación de cansazo, desesperanza; e de repente ábrese unha porta e todo cambia, volvéndose máis luminoso e esperanzado (claro que esa luminosidade é como unha pequena vela que se acende nun soto enorme e escuro) para volver de novo á desolación anterior. A linguaxe usada é tan tétrica e sombría como lírica e poética, unha mistura que en algúns momentos sorprenderá ao lector. Son eses pequenos saltos os que fan que queiras seguir a ler, custábame deixalos nun mal momento e tiña que seguir lendo, o que fixo que se me fixera máis curta do que é. É unha novela conmovedora, tanto pola situación como pola relación entre os dous protagonistas, aferrados con unllas e dentes á vida e á esperanza de atopar algo mellor, emociona de verdade.

Creo que é unha novela máis que recomendable, iso si, para un bo momento, non para cando un ande baixo de humor ou de moral, porque pode afundir un pouco máis a calquera. A pesar diso está dentro das máis recomendables que lin ultimamente. Agora teño a intención de ver a adaptación cinematográfica calquera día destes, así que teño a impresión de que en breve aparecerá tamén polo blog.