"El mapa del cielo", Félix J. Palma

Como lector teño por costume deixar un espacio no tempo entre novelas do mesmo autor, manía ou costume, non hai unha razón determinada, pero do mesmo modo tampouco leo dúas novelas seguidas do mesmo xénero, a non ser que continúen ou me deixaran tantas incógnitas que teña que solucionalas. As triloxías están de moda ultimamente e as veces non é fácil seguir esa tendencia, e con certos autores prefiro esperar a telas todas antes de poñerme coa lectura, sobre todo para non esquecer situacións, personaxes e esas cousas. No caso da novela de hoxe paso un pouco por riba do dito, non hai demasiado que lin a primeira, que xa tiña un tempo, e non puiden resistirme a ler a segunda desta “Trilogía Victoriana” de Félix J. Palma, que apareceu recentemente. O certo é que “El mapa del tiempo”, que comentei o mes pasado, resultoume unha historia moi atrainte e tremendamente entretida, así que tiña ganas de ler “El mapa del cielo”, segunda entrega da triloxía mencionada e publicada a principios deste 2012.

Moi recente a recensión biográfica do autor, así que me remito ao publicado hai pouco tempo.

A verdade é que esperaba atoparme algo parecido á primeira novela, pero teño que dicir que aínda mantendo o ton xeral en canto a estilo, historia e entretemento ten suficientes elementos para facela distinta completamente. Non é sinxelo comentar as liñas xerais da historia sen contar demasiadas cousas do argumento e sen desvelar nada aos futuros lectores (os que xa a leron entenderán isto perfectamente), tentarei facelo o mellor posible. Quizais nesta novela as sorpresas ou xogos do autor en canto á historia sexan menores. Neste caso estamos ante unha historia algo máis plana en canto ao relato, pero aínda así chea de sorpresas para o lector, de xogos e de referencias non so á outra novela, senón a todo un mundo cheo de personaxes reais e históricos misturados con outros de ficción. De novo estamos ante un relato cheo de equívocos, de personaxes que enganan ao lector desde o principio e de situacións que van facer que evoquemos multitude de novelas ou películas que xa forman parte dos clásicos do xénero. A medio camiño entre a novela de ciencia ficción e a de aventuras, con momentos que responden perfectamente aos esquemas clásicos do primeiro dos xéneros e con outros que se centran máis no segundo. As referencias a outras historias anteriores, xa sexan en papel ou en celuloide son constantes pero non conforman un refrito, unha mistura ou unha copia, son unha completa e enorme homenaxe a grandes clásicos de ambos xéneros, unha homenaxe que resulta perfectamente coherente e atrainte para o lector, polo menos para min. Entre todos estes elementos destacaría dous que están entre os meus favoritos, tanto do cine como da literatura. Varias son as referencias a unha das novelas de Edgar Alan Poe que lin varias veces, a primeira cando era moi novo, pero é unha novela que releo e que está entre as miñas mellores novelas de aventuras de sempre, “La narración de Arthur Gordon Pym”. Todos coñecemos os relatos góticos e de terror de Poe, pero quizais esta novela de aventuras quedou algo eclipsada polas demais e creo que todo lector debe lela polo menos unha vez, aí queda a recomendación. A outra fonte de inspiración que teño gravada é “La guerra de los mundos”, lida tamén en máis dunha ocasión, unha das mellores novelas de H. G. Wells e cunha soberbia adaptación ao cine do ano 1953 que me gustou moito máis que a producida no 2005 (que non é que estivera mal, pero creo que lle faltaba o encanto da antiga, pero que aínda así tiña bos momentos e mantiña ata certo punto o aire de novela de Wells). Tamén é inevitable recordar durante a lectura a famosa historia de Orson Welles, cando desde a radio na que traballaba, retransmitiu unha falsa invasión extraterrestre con tal convicción que moitos oíntes saíron aterrorizados ás rúas pensando que todo era certo, outro deses orixinais xenios que aparecen de vez en cando.

“El mapa del cielo” contén varias historias nunha soa novela. Comezaremos coñecendo a Richard Adams Locke, un periodista americano que no ano 1835 publicou unha serie de artigos no “New York Sun” firmados polo astrónomo John Herschel. Neles falaba de que a Lúa estaba habitada por unha serie de seres fantásticos que Herschel vira desde o observatorio no que traballaba. Este astrónomo non sabía que o seu nome estaba a ser utilizado neses artigos pero os lectores quedaron convencidos de que todo era certo, unha historia que mantivo durante un tempo. Toda esta parte que Palma conta é real e histórica e os personaxes tamén, será a que lle sirva de pretexto para continuar co seu relato. Locke creará un mapa no que aparecen os planetas, as estrelas, os extraterrestres, un mapa que irá pasando de xeración en xeración polas mulleres da súa familia como un elemento ao que recorrer cando é necesario soñar un pouco e escapar da realidade cotiá. De aí pasaremos a coñecer a Emma Harlow, a bisneta de Locke, outra muller descontenta co seu tempo, lonxe das convencións que se lle piden a unha dama da sociedade americana da época, asediada por unha grande cantidade de pretendentes, aínda que ningún a convence demasiado como para casar con el. Un deles é o millonario Montgomery Gilmore, profundamente namorado dela e capaz de calquera cousa para conseguir que os sentimentos sexan correspondidos. A Emma todos lle parecen insoportables, colmándoa de regalos e atencións que ela non desexa, ela quere un home que saia do normal, unha persoa que sexa capaz de facer soñar ao mundo como fixo o seu bisavó e que non sexa convencional. Gilmore é un dos máis constantes nas súas atencións, pero ao mesmo tempo é un dos que ela menos soporta. Como librarse de el?, pedíndolle un imposible. Dille que casara con el se é capaz de facer soñar ao mundo, terá que representar a invasión marciana que H. G. Wells recentemente describe na súa novela “La guerra de los mundos”. Parece imposible, pero o amor é máis forte que todas as cousas e Montgomery Gilmore porase mans á obra para conseguir o corazón de Emma Harlow (teredes que lela para saber se vai conseguilo ou non).

De novo atoparémonos con H. G. Wells como personaxe. Acaba de publicar con bastante éxito “La guerra de los mundos” e pasado un tempo recibe unha carta dun autor americano que escribiu unha continuación titulada “Edison conquista Marte”, o seu autor é Garrrett Putnam Serviss. Como vai a visitar Londres pídelle que queden nalgún lugar para charlar un pouco. Wells considera esa continuación como unha aberración que pouco ten que ver coas intencións que el tiña ao escribir a súa novela, que ve como unha crítica a varios aspectos da sociedade, así que a súa idea é criticalo todo o posible, por iso acode a unha cita que non lle apetece nada. Pero desde o principio Serviss cáelle ben e a charla que sosteñen vólvese amena e interesante, ademais de aderezada por boas cantidades de alcohol. Nun momento dado Serviss fálalle dunha cámara secreta da que el ten unha chave, unha cámara no Museo Británico na que o Goberno garda cousas que considera que o pobo aínda non pode coñecer. Entre elas está unha nave extraterrestre e o cadáver do seu piloto. Moi animados polo alcohol e cun Wells moi intrigado entran no museo e na cámara, onde poderá ver cos seus propios ollos que todo o que lle contara Serviss é certo, alí está o que lle dixera, algo inconcibible e que o deixa completamente atónito.

Pero Palma non nos vai deixar coa intriga da procedencia destes dous elementos de fóra da Terra. De novo cambiaremos de época e lugar para que o narrador nos conte a historia do Annawan, un barco que viaxa á Antártida nunha expedición en busca do burato que pode levar ao centro da Terra. Tras unha complicada e ardua viaxe chegan ás xeadas terras, pero o barco queda varado no xeo e toda a tripulación tenta levar a situación o mellor que pode. Será aquí onde apareza a nave extraterrestre e o seu tripulante, nunha estremecedora historia cun final tráxico.

E de aquí pasaremos á terceira historia, que vai misturar elementos de todas as anteriores e que será da que menos conte. O protagonista será Wells e a novela “La guerra de los mundos” nunha historia a medio camiño entre a orixinalidade e a homenaxe, chea de momentos de acción, humor e amor.

De novo varias historias conforman esta nova novela do autor, todas elas perfectamente engarzadas e dirixidas con mestría. O mesmo narrador máis que omnisciente que aparecía en “El mapa del tiempo” irá con nos agora case como un mestre de cerimonias que nos vai presentando toda a acción, os personaxes, as relacións entre eles e todo aquilo que o lector quere saber e incluso algunhas cousas que sería mellor que non soubera. Creo que este narrador é un dos maiores acertos da historia, entre director de orquestra e contador de contos, ameno e divertido. Tamén neste caso desde o punto de vista deste contador de historias gustáronme moito todas as novas reflexións que fai sobre o autor de novelas, da súa función e a súa forma de concibir a realidade e todo o que a rodea. Se a novela anterior falaba sobre algunhas cousas nesta céntrase no novelista como un dos integrantes fundamentais da sociedade en tanto en canto ten como unha das súas misións fundamentais axudar á xente a soñar cos seus relatos, a vivir vidas e realidades lonxe deles, unha marabillosa vía de escape para a realidade cotiá. Unha idea coa que coincido bastante e que creo que é unha das funcións máis importantes da literatura de todos os tempos.

Ciencia ficción, aventuras sen descanso, acción case continua, moito bo humor e tamén o amor como elementos centrais do relato. A verdade é que ten de todo e moi ben levado ao papel. Nalgúns aspectos gustoume máis a anterior, pero noutros esta. Aínda sendo parecidas son distintas, coinciden no ton xeral do relato, na forma de contalo pero teñen suficientes elementos para facelas lixeiramente distintas, cada unha cos seus méritos. Comentar cales sería dicir demasiado e é moito mellor que sexa o lector o que descubra esas diferencias e opine cal delas gustoulle máis. Segue a ter ese aire de novela clásica de aventuras, unindo perfectamente o antigo e o novo, non en van ao principio da novela cualifícaa de “folletín” como aqueles por entregas tan de moda hai anos e que case naceron na época na que transcorre a historia. A fascinación de Palma por Wells é patente, un dos grandes autores do xénero e un xenio imaxinativo e creador. Hai pouco lin unha biografía súa e descubrín a cantidade enorme de novelas e relatos que escribiu, dinme conta de que so lin as súas novelas máis coñecidas, haberá que poñerlle remedio.

Unha lectura recomendable para pasar un bo rato en calquera momento. Nalgún sitio vin que non era necesario ler a anterior para facelo con esta, sinto disentir, para min é imprescindible ter lido “El mapa del tiempo” antes de poñerse con esta. Xa vos digo que hai unha serie de personaxes cos que volveremos a coincidir en maior ou menor medida en canto á súa importancia dentro desta historia, pero tampouco vou dicir cales, teredes que lela.