"A evolución de Calpurnia Tate", Jacqueline Kelly

Polo meu traballo teño un continuo e constante contacto con moitas novidades de literatura xuvenil. Xa comentei máis dunha vez que unha gran maioría das cousas que nos chegan persoalmente non me gustan nada. Case sempre son demasiado simples, con historias planas e personaxes que responden a uns esquemas fixos e continuamente repetidos. Tampouco é que queira cousas demasiado complicadas, certo é que o noso alumnado, en xeral, non se caracteriza por ser grandes lectores, aínda que hai que dicir que sempre hai varias excepcións que rompen esta afirmación. Por iso teño por costume acudir aos grandes clásicos do xénero, que case sempre garanten un certo éxito de crítica e público. De todos modos, de vez en cando, aparecen algunhas novelas que si merecen a pena, que non tratan ao lector como se fora un simplón e propóñenlle historias e personaxes atractivos. É o caso da novela que vou comentar hoxe, boa novela de xénero xuvenil pero tamén moi adecuada para calquera tipo de lector. Tiña boa referencias dela e chegoume estes días nunha tradución ao galego realizada por Carlos Acevedo para a editorial Faktoría K de Libros, editada hai moi pouco tempo. Desde aquí o meu recoñecemento a esta editorial que está a caracterizarse por realizar interesantes traducións de libros entretidos e amenos, pensados para todo tipo de lectores e que sempre pensarei que son a mellor maneira de atraer a lectores en galego, con obras que lles chamen a atención e lles gusten, sobre todo pensando no lector xuvenil, o xerme de novas xeracións de lectores. A autora da novela é Jacqueline Kelly e titúlase “A evolución de Calpurnia Tate”, unha historia que está a atrapar a lectores de todo o mundo.

Jacqueline Kelly nace en Nova Zelandia en 1964, pero moi pronto trasladouse coa súa familia a Vancouver, en Canadá. Gran lectora desde nena, tamén mostrou moita interese polo mundo da ciencia, chegando a gañar un premio escolar á idade de doce anos. Algo máis tarde trasládanse a vivir a El Paso, Texas, nos Estados Unidos, onde se licenciou en Bioloxía e posteriormente trasladouse a Galveston para estudar Medicina. Máis tarde licenciouse tamén en Dereito. En 2001 publica nunha revista rexional o seu primeiro relato, pero foi a edición en 2009 desta a súa primeira novela á que lle deu o recoñecemento internacional, gañando o Premio Newbery Medal. Exerce a Medicina desde hai tempo e dedica a maior parte do seu tempo libre a escribir.

Estamos no último ano do século XIX, nunha zona rural de Texas, nos Estados Unidos. Alí vive Calpurnia Tate, a cuarta dunha familia de sete irmáns e a única muller entre todos eles, e máis coñecida como Callie Vee. A súa familia é de clase media alta, dedicada ao cultivo e procesado do algodón. Vive nunha gran casa cos seus irmáns, os seus pais e o outro gran protagonista da historia, o seu avó. Un home que dedicou a maior parte da súa vida a traballar, a levantar ese gran negocio do algodón que agora leva o seu fillo. Tras deixar iso listo dedícase á súa gran paixón, o naturalismo, o estudio das plantas e os animais, a clasificar, seleccionar e realizar experimentos dentro dun laboratorio no que case todo o mundo ten prohibida a entrada. Callie, aos seus pouco máis de once anos, non está en absoluto de acordo coa vida que a época e a súa nai téñenlle marcada. Non lle gusta cociñar, coser ou bordar, non quere ir ás clases de piano e a outro tipo de actividades pensadas para a súa educación como unha señorita que a súa nai lle marca. O avó sempre foi un personaxe que provoca en todos unha sensación e medio camiño entre o respecto e o medo, pero Calpurnia sabe ou cre que pode ser o único que lle pode botar unha man para empezar un certo cambio na súa vida. A raíz dunha conversa con el sobre a novela de Charles Darwin “A orixe das especies” (unha obra que será unha constante dentro da novela) o avó decídese a dar renda solta ás ansias de saber da súa neta. Ademais dun exemplar do libro para que o lea, unha lectura que lle resultará á súa idade certamente árida, dálle un caderno en branco para que anote todas as súas observacións, para que se vaia convertendo nunha pequena naturalista, termo que ela ao principio nin entende. A raíz disto é cando empezará esa evolución á que fai referencia o título. Calpurnia irá crecendo na súa forma de ser, na súa valentía para enfrontarse con cousas pero sen deixar de lado o respecto aos seus pais, sobre todo a súa nai, e o que eles cren que é o mellor para ela. Irá crecendo rapidamente, coas súas anotacións, as súas excursións co avó e o traballo con el no laboratorio, pero cunha actitude que a levará a crecer. El nunca lle dará as cousas feitas, terá que ser ela a que camiñe ao seu lado, a que experimente e chegue a conclusións, pronto aprenderá que preguntarlle algo ao avó non ten demasiado sentido porque case nunca contestará directamente, fará que ela chegue á resposta correcta.

Darwin e a súa obra é un dos elementos centrais da historia, tanto no sentido da evolución das especies como no da evolución da nosa protagonista en busca do seu propio camiño. Cada capítulo vai encabezado por unha cita de Darwin, máis ou menos relacionada co que iremos a ler, un dato interesante e curioso máis a ter en conta. É unha evolución non demasiado lenta, claro está, porque a novela non é demasiado longa tampouco. Os cambios vanse producindo pouco a pouco, pero son sempre importantes. Unha evolución enfocada a romper o que se espera dunha rapaciña da época, algo que ven exemplificado por algunha das súas amigas e as súas formas de ver a vida e as cousas dunha forma radicalmente distintas ás de Callie.

Dicía ao principio que moitas veces recorría aos grandes clásicos da literatura xuvenil para as miñas lecturas de clase. Pois unha das cousas que ten esta novela é que parece de hai moito máis tempo do que ten en realidade, e coméntoo como algo positivo. Ten un aire a clásico, a novela de antes tanto nos personaxes, na forma de desenvolvelos, como na historia, a medio camiño entre a seriedade narrativa e o entretemento, pero sempre con algo que dicir e aportar, sempre con algo que fará pensar un pouco ao lector. Ten un aire clásico que quizais sexa unha das cousas que fixeron que me gustara tanto, a verdade. Polo menos ten algo que dicir, algo que contar sen caer en historias simples, con gran cantidade de temas que podemos usar en debates posteriores á lectura ou simplemente pensar nelas. Os primeiros amores dos seus irmáns, a relación de todos eles e en especial de Callie coa súa nai, as pequenas trasnadas de xuventude, os roces de todos os días cos amigos e a familia, as alegrías e decepcións cotiás, a responsabilidade (moi boa a historia dos pavos)... Como se pode ver non está nada baleira de contido.

Gustoume moito e recoméndoa, é máis, quedará anotada como unha das lecturas para algún dos grupos do curso que vén, para este xa é un pouco tarde, a punto de rematar xa. Unha novela que creo que a autora pensou para todo tipo de públicos aínda que poida quedar encaixada na literatura xuvenil, co que moitos lectores adultos perderán unha historia que creo que merece a pena e que disfrutarán. Creo que seguir esa viaxe evolutiva de Calpurnia Tate é algo que calquera bo lector debería coñecer. Ten momentos realmente divertidos e outros máis entrañables e sensibles, pero nunca pasa algo que non teña sentido. Non quero contar moito máis, pero teño en mente máis dun momento que recordarei pasado un tempo. Teño rido bastante con moitas das historias que se desenvolven e seguín con ganas esa evolución de Callie ata un punto no que seremos nos, como lectores, os que case lle deamos unha continuación, ou ¿será a autora a que nola dea? Iso xa o veremos, pero queda anotada como novelista a seguir, así que esperaremos a súa seguinte novela.